İçeriğe atla

Çala Kilisesi (Yusufeli)

Koordinatlar: 40°48′18″K 41°32′29″D / 40.80500°K 41.54139°D / 40.80500; 41.54139
Çala Kilisesi
Çala Kilisesi'in uzaktan görünüşü
Harita
Temel bilgiler
KonumYusufeli, Artvin
Koordinatlar40°48′18″K 41°32′29″D / 40.80500°K 41.54139°D / 40.80500; 41.54139
İnançDoğu Ortodoks Kilisesi
MezhepGürcü Ortodoks Kilisesi
DurumSular altında
Mimari
Mimari türKilise
Mimari biçimGürcü mimarisi
Tamamlanma10. yüzyıl
Özellikler
MalzemelerDolgu duvar

Çala Kilisesi (Gürcüce: ჭალის ეკლესია - Çalis eklesia), tarihsel Tao bölgesinde, günümüzde sular altında kalmış olan Yusufeli kasabasında Orta Çağ'dan kalma Gürcü kilisesidir. Eski Ahalta köyünün Çala (ჭალა) mevkiinde bulunduğu için Çala Kilisesi olarak anılır.[1]

Tarihçe

Çala Kilisesi, bir dönem Yusufeli ilçesinin idari merkezi olan Ahalta köyünde bulunuyordu. İlçenin merkezi Öğdem'den buraya taşınırken, Ahalt'ın (Ahalta) adı 1950 yılında Yusufeli olarak değiştirilmiştir.[2] Bu yerleşimi Osmanlılar 16. yüzyılın ortalarında Gürcülerden ele geçirmiştir. Kilisenin 10. yüzyılda, Gürcü Krallığı döneminde inşa edildiği tahmin edilmektedir. Çala Kilisesi, 2023 yılında Yusufeli Barajı suları altında kalmıştır. Çala (ჭალა), Gürcüce bir yer adı olup dere veya dere kenarındaki verimli toprak, Eski Gürcücede ise orman anlamına gelir.[3]

Mimari

Çala Kilisesi, Çoruh Nehri'nin sağ kıyısında, Çala (ჭალა) olarak anılan yerde bulunuyordu. Dikdörtgen planlı, tek nefli ve tonoz örtülü küçük bir yapı (4,85 x 3,71 m) olan kilisenin çatı örtüsü hasar görmüştü. Kilise, güney duvarı dışında, günümüze iyi durumda ulaşmıştı. Doğu ve batı duvarlarında üçgen alınlıklı birer pencere, kuzey duvarında ise iki pencere bulunuyordu. Dolgu duvar tekniğiyle inşa edilmiş olan kilisenin kaplama taşları sökülmüştü. Duvar tekniğinden hareketle, 10. yüzyıla tarihlendirilmiş olan kilisenin giriş kapısı batıda bulunuyordu. Eski yazılı kaynaklar vasıtasıyla da bilinen Çala Kilisesi’nde duvar resimleri olduğu tespit edilmiş olup fresklerin ve yazıların izleri geç döneme kadar varlığını korumuştu.[1][4]

Galeri

Kaynakça

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Öğdem, Yusufeli</span>

Öğdem, Artvin ilinin Yusufeli ilçesine bağlı bir köydür.

<span class="mw-page-title-main">Parhali Manastırı</span> Gürcü Ortodoks Manastırı

Parhali Manastırı, tarihsel Tao bölgesinde, Türkiye'nin Artvin ilinin Yusufeli ilçesine bağlı Altıparmak köyünde bulunan Gürcü Ortodoks manastırıdır. 9-10. yüzyıllarda inşa edilen manastır yapı topluluğundan ana kilise ile iki şapel günümüze ulaşmıştır. Parhali kelimesi Türkçede Barhal biçimini almıştır.

<span class="mw-page-title-main">Doliskana Manastırı</span>

Doliskana Manastırı, tarihsel Gürcistan’ın güneybatı kesiminde, tarihsel Klarceti bölgesinde, Doliskana köyünde orta çağ Gürcü manastırıdır. Günümüzde Artvin ilinin merkez ilçesine bağlı Hamamlı köyünde yer alır.

<span class="mw-page-title-main">Hamzeti Kilisesi</span>

Hamzeti Kilisesi, tarihsel Tao bölgesinde, günümüzde sular altında kalmış olan Yusufeli kasabasında Orta Çağ'dan kalma Gürcü kilisesidir. Eski Ahalta köyünün Hamzeti (ხამზეთი) mevkiinde bulunduğu için Hamzeti Kilisesi olarak anılır.

Ahalta, tarihsel Tao bölgesindeki yerleşimlerden biridir. Ahalta (ახალთა), Gürcüce "ahali" kelimesinden türemiş bir yer adıdır. Türkçeye Ahalt olarak girmiştir. Sonradan Yusufeli kasabasının Evren adıyla mahallesi haline gelmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Kavkasidzeler Kalesi</span>

Kavkasidzeler Kalesi, tarihsel Tao bölgesinde, günümüzde Yusufeli ilçesine bağlı Tekkale köyünün Kaledibi mahallesinde Orta Çağ'da Gürcülerden kalma bir kaledir. Çoruh Nehri'nin sol kıyısında, bir kayanın tepesinde inşa edilmiş olan kaleden geriye sur bölümleri ile tek nefli kilise kalmıştı. Ancak bu yapılar 2023 yılında Yusufeli Barajı suları altında kalmıştır.

Ahoti Klisesi, tarihsel Tao bölgesinde, günümüzde Artvin ilinin Yusufeli ilçesine bağlı ve eski adı Ahoti olan Kömürlü köyünde Orta Çağ'dan kalma Gürcü kilisesidir.

Utavi Kalesi, Artvin ilinin Yusufeli ilçesine bağlı ve eski adı Utavi olan Bostancı köyünde Orta Çağ'da Gürcülerden kalma bir kaledir. Köyün Ahalta mahallesinde bulunduğu için Ahalta Kalesi olarak da bilinir.

Leksori Kilisesi, tarihsel Tao bölgesinde, günümüzde Erzurum ilinin Şenkaya ilçesine bağlı Teketaş köyünde Orta Çağ'dan kalma Gürcü dinsel yapısı olan Leksori Manastırı'nın ana kilisesidir.

Erkinis Kilisesi, tarihsel Tao bölgesinde, günümüzde Yusufeli ilçesine bağlı ve eski adı Erkinis olan Demirkent köyünde Orta Çağ'dan kalma Gürcü kilisesidir. Kilisenin bulunduğu mezranın adından dolayı İtik Kilisesi, Erkinis köyünün yeni adında dolayı da Demirkent Kilisesi olarak da bilinir.

Aşağı Hers Kilisesi, tarihsel Tao bölgesinde, günümüzde Artvin ilinin Yusufeli ilçesine bağlı ve eski adı Aşağı Hers olan Kirazalan köyünde Orta Çağdan kalma Gürcü kilisesidir. Bulunduğu mahalleden dolayı Ucar Kilisesi olarak da bilinir.

Ahiza Kilisesi, tarihsel Klarceti bölgesinde, günümüzde Artvin ilinin Ardanuç ilçesine bağlı ve eski adı Ahiza olan Ferhatlı köyünde Orta Çağ'da Gürcülerden kalma kilisedir. Köyde günümüze kalıntıları ulaşan iki kiliseden biridir.

Pancureti Kilisesi, tarihsel Tao bölgesinde, günümüzde Erzurum ilinin Şenkaya ilçesine bağlı ve eski adı Pancureti olan İnceçay kırsal mahallesinde Orta Çağ'dan kalma Gürcü kilisesidir.

Kalkosi Kilisesi, tarihsel Tao bölgesinde, günümüzde Erzurum ilinin Şenkaya ilçesine bağlı ve eski afı Kalkosi olan İkizpınar köyünde Orta Çağ'da Gürcülerden kalma bir kilisedir. Gürcüce elyazması Kalkosi İncili burada korunmuştur.

İsi Kilisesi, tarihsel Tao bölgesinde, günümüzde Erzurum ilinin Uzundere ilçesine bağlı ve eski adı İsi olan Altınçanak köyünde Orta Çağ'da Gürcülerden kalma bir kilisedir.

Kiskimi Şapeli, tarihsel Tao bölgesinde, günümüzde Artvin ilinin Yusufeli ilçesine bağlı ve eski adı Kiskimi olan Alanbaşı köyünde Orta Çağ'da Gürcülerden kalma kilisedir. Kansasi (კანსასი) mahallesinde bulunmasından dolayı Kansasi Kilisesi veya Kansasi Şapeli olarak da bilinir.

Gabani Kilisesi, tarihsel Speri bölgesinde, günümüzde Erzurum ilinin İspir ilçesine bağlı Bahçeli köyünün bir mahallesi olan Gabani'de Orta Çağ'dan kalma bir Gürcü kilisesidir. Bahçeli köyünün eski adından dolayı Çirkini Kilisesi veya Tsirkine Kilisesi olarak da bilinir.

Sindisgomi Kilisesi, tarihsel Artani bölgesinde, günümüzde Ardahan ilinin merkez ilçesine bağlı ve eski adı Sindisgomi olan Yalnızçam köyünde Orta Çağ'da Gürcülerden kalma bir kilisedir.

Çala Kilisesi, tarihsel Tao bölgesinde, günümüzde Erzurumu ilinin Uzundere ilçesinde, Uzundere kasabasının eski adı Çala olan Çaybaşı mahallesinde Orta Çağ'da Gürcülerden kalma bir kilisedir.

Bahçelikışla Kilisesi, tarihsel Tao bölgesinde, günümüzde Oltu ilçesine bağlı Bahçelikışla köyünde Orta Çağ'da Gürcülerden kalma kilisesidir. Köyün bugünkü adından dolayı Bahçelikışla Kilisesi olarak anılmaktadır.