İçeriğe atla

Çalçitekler

Çalçitekler
(B'ali'm Wunak)
Önemli nüfusa sahip bölgeler
Diller
Çalçitekçe, İspanyolca (az)
Din
Hristiyanlık, Maya dini

Çalçitekler (kendilerince B'ali'm Wunak «jaguar insanlar/hombres tigres»; İspanyolca los chalchitecos, los chalchitekos), Guatemala'nın Huehuetenango departmanında Aguacatán yakınlarındaki Chalchitán («jaguar evi/Casa Jaguar») köyünde (pueblo) 30.000[1] kişilik etnik Maya Kızılderili halkıdır. Guatemala Maya Dilleri Akademisi tarafından dilleri Çalçitekçe ülkedeki 22[2] Maya dili gibi ayrı değerlendirilse de Avakatekçenin bir lehçesi olarak sınıflandırılır.

Kaynakça

  1. ^ "Chalchitecos, en busca de reconocimiento". 23 Şubat 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Temmuz 2012. 
  2. ^ "ALMG: Cobertura de Comunidades Lingüísticas". 24 Haziran 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Temmuz 2012. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Maya dilleri</span>

Maya dilleri, Kolomb öncesi Mezoamerika uygarlıklarından birini oluşturan Mayalar'ın vaktiyle kullanmış oldukları Klasik Mayaca dahil hepsi ana Proto-Mayacadan türemiş olan dillerdir. SIL International (Ethnologue) verilerine göre 68 dilden oluşur ve 6.038.172 kişi tarafından konuşulur.

<span class="mw-page-title-main">Guatemala Maya Dilleri Akademisi</span>

Guatemala Maya Dilleri Akademisi, Guatemala'da konuşulan 22 Maya dilinin kullanımını düzenleyen özerk devlet organizasyonu. Bu dillerin yazımında kullanılan değişik yazı sistemlerinin standartlaşması üzerine çaba harcar. Diğer bir işlevi de bu Maya dillerinin öğretimine yönelik çalışmalar yapmak, kurslar açarak tercüman yetiştirmektir.

<span class="mw-page-title-main">Çalçitekçe</span>

Çalçitekçe, Guatemala'nın Huehuetenango departmanında Aguacatán yakınlarındaki Chalchitán yöresinde 30.000 kişilik etnik Çalçitekler tarafından konuşulan Maya dilleri ailesinin Kiçe-Mam dilleri grubundan Avakatekçenin ayrıksı lehçesi olan bir Kızılderili dilidir. Guatemala Maya Dilleri Akademisi tarafından Avakatekçeden ayrı değerlendirilir.

<span class="mw-page-title-main">Avakatekçe</span> dil

Avakatekçe, Guatemala'nın Huehuetenango departmanında Aguacatán belediyesinde Avakatekler (Qatanum) tarafından konuşulan Maya dilleri ailesinin Kiçe-Mam dilleri grubundan bir Kızılderili dilidir. Guatemala'da 2002 sayımına göre etnik 11.068 kişilik nüfustan 9.613 kadarı anadillerini konuşabiliyor. En yakın akrabası birlikte İşil dilleri adıyla alt grup oluşturan İşilcedir.

<span class="mw-page-title-main">Avakatekler</span>

Avakatekler, Guatemala'nın Huehuetenango departmanında Aguacatán belediyesinde yaşayan Maya Kızılderili halkıdır. Guatemala'da 2002 sayımına göre etnik 11.068 kişilik nüfustan 9.613 kadarı Avakatekçe (Qa'yol) denen anadillerini konuşabiliyor. En yakın akrabası birlikte İşil dilleri adıyla alt grup oluşturan İşillerdir.

<span class="mw-page-title-main">İşilce</span>

İşilce, daha çok Guatemala'nın El Quiché departmanında İşil Üçgeni denilen Santa Maria Nebaj, San Juan Cotzal ve San Gaspar Chajul kasabalarında, çok daha az olarak Meksika'da İşiller tarafından konuşulan Maya dilleri ailesinin Kiçe-Mam dilleri grubundan bir Kızılderili dilidir. Guatemala'da 2002 sayımına göre etnik 95.315 kişilik nüfustan 83.574 kadarı anadillerini konuşabiliyor. En yakın akrabası birlikte İşil dilleri adıyla alt grup oluşturan Avakatekçedir.

<span class="mw-page-title-main">İşiller</span>

İşiller, Guatemala'nın El Quiché departmanında İşil Üçgeni denilen Santa Maria Nebaj, San Juan Cotzal ve San Gaspar Chajul kasabalarında yaşayan Maya Kızılderili halkıdır. Guatemala'da 2002 sayımına göre etnik 95.315 kişilik nüfustan 83.574 kadarı İşilce denen anadillerini konuşabiliyor. En yakın akrabası birlikte İşil dilleri adıyla alt grup oluşturan Avakateklerdir.

<span class="mw-page-title-main">Mamca</span>

Mamca, Guatemala'nın Huehuetenango, Quetzaltenango, San Marcos, Retalhuleu departmanılarnda, Meksika'da Chiapas eyaletinde ve Amerika Birleşik Devletleri'nin Kaliforniya eyaletinde Mamlar tarafından konuşulan Maya dilleri ailesinin Kiçe-Mam dilleri grubundan bir Kızılderili dilidir. Guatemala'da 2002 sayımına göre etnik 617.171 kişilik nüfustan 477.717 kadarı anadillerini konuşabiliyor. Meksika'da 2000 rakamlarına göre 28.000 konuşanı vardır. ABD'nin Kalifotniya eyaletinde ise birkaç bin kişi tarafından konuşulur. En yakın akrabası birlikte Mam dilleri adıyla alt grup oluşturan Tektitekçedir.

<span class="mw-page-title-main">Tektitekçe</span>

Tektitekçe, Guatemala'nın Huehuetenango departmanının Tectitán ile Cuilco belediyelerinde ve Meksika'da Chiapas eyaletinin Amatenango de la Frontera ile Mazapa de Madero belediyelerinde Tektitekler tarafından konuşulan Maya dilleri ailesinin Kiçe-Mam dilleri grubundan bir Kızılderili dilidir. Guatemala'da 2002 sayımına göre etnik 2.077 kişilik nüfustan 1.144 kadarı anadillerini konuşabiliyor. Meksika'da 1.000 kişi tarafından konuşulur. En yakın akrabası birlikte Mam dilleri adıyla alt grup oluşturan Mamcadır.

<span class="mw-page-title-main">Tektitekler</span>

Tektitekler, Guatemala'nın Huehuetenango departmanının Tectitán ile Cuilco belediyelerinde ve Meksika'da Chiapas eyaletinin Amatenango de la Frontera ile Mazapa de Madero belediyelerinde yaşayan Maya Kızılderili halkıdır. Guatemala'da 2002 sayımına göre etnik 2.077 kişilik nüfustan 1.144 kadarı anadillerini konuşabiliyor. En yakın akrabası birlikte Mam dilleri adıyla alt grup oluşturan Mamlardır.

<span class="mw-page-title-main">Açice</span>

Açice, Guatemala'nın Baja Verapaz departmanının Cubulco, Rabinal, San Miguel, Salamá, San Jerónimo, kısmen Granados ve el Chol belediyelerinde Açiler tarafından konuşulan Maya dilleri ailesinin Kiçe dilleri grubundan bir Kızılderili dilidir. Guatemala'da 2002 sayımına göre etnik 105.992 kişilik nüfustan 82.640 kadarı anadillerini konuşabiliyor. En yakın akrabası birlikte Kiçe-Açi dilleri adıyla alt grup oluşturan Kiçecedıir.

<span class="mw-page-title-main">Kiçeler</span> Guatemala da yaşayan Maya Kızılderili halkı.

Kiçeler, Guatemala'nın El Quiché, Huehuetenango, Quetzaltenango, Retalhuleu, Sololá, Suchitepequez Totonicapán, San Marcos, Chimaltenango yörelerinde yaşayan Maya Kızılderili halkıdır. Guatemala'da nüfusu en fazla olan yerli halktır. Guatemala'da 2002 sayımına göre etnik 1.270.953 kişilik nüfustan 890.596 kadarı anadillerini (Qatzijob'al’) konuşabiliyor. En yakın akrabası birlikte Kiçe-Açi dilleri adıyla alt grup oluşturan Açilerdir.

<span class="mw-page-title-main">Kakçikelce</span>

Kakçikelce, Guatemala'nın Chimaltenango, Guatemala, Baja Verapaz, Sacatepéquez, Sololá, Suchitepéquez departmanlarında yaşayan Kakçikeller tarafından konuşulan Maya dilleri ailesinin Kiçe dilleri grubundan bir Kızılderili dilidir. Guatemala'da 2002 sayımına göre etnik 832.968 kişilik nüfustan 444.954 kadarı anadillerini konuşabiliyor. Meksika'da 2002 rakamlarına göre 143 konuşanı vardır. En yakın akrabası birlikte Asıl Kiçe dilleri adıyla alt grup oluşturan Tzutuhilce, Kiçece ve Açicedir.

Çalçitek ya da Chalchiteco/Chalchiteko şu anlamlara gelebilir:

<span class="mw-page-title-main">Pokomamca</span>

Pokomamca, Guatemala'nın Guatemala departmanının Chinautla belediyesinde, Jalapa departmanının San Luis Jilotepeque belediyesinde, Escuintla departmanının Palín belediyesinde ve El salvador'da yaşayan Pokomamlar tarafından konuşulan Maya dilleri ailesinin Kiçe dilleri grubunun Pokom dilleri alt grubundan bir Kızılderili dilidir. Guatemala'da 2002 sayımına göre etnik 42.009 kişilik nüfustan 11.273 kadarı anadillerini konuşabiliyor.

<span class="mw-page-title-main">Kanhobalca</span>

Kanhobalca, Guatemala'nın Huehuetenango departmanının Santa Eulalia, San Juan Ixcoy, San Pedro Soloma (Tz’uluma’) ve Santa Cruz Barillas belediyelerinde yaşayan Kanhoballar tarafından konuşulan Maya dilleri ailesinin Kanhobal dilleri grubunun Kanhobal-Hakaltek dilleri alt grubundan bir Kızılderili dilidir. En yoğun oldukları yer Santa Eulalia belediyesi olsa da Meksika ve Amerika Birleşik Devletlerinde de göçmenlerce konuşulur. Guatemala'da 2002 sayımına göre etnik 159.030 kişilik nüfustan 139.830 kadarı anadillerini konuşabiliyor. En yakın akrabaları Akatekçe ile Hakaltekçedir.

<span class="mw-page-title-main">Çortice</span>

Çortice, Guatemala'nın Chiquimula departmanının Jocotán vw Camotán belediyesi ile Zacapa departmanında ve Honduras'ın Copán departmanında ve geçmişte de El Salvador'da yaşayan Çortiler tarafından konuşulan Maya dilleri ailesinin Çol dilleri grubunun Çorti-Çolti dilleri alt grubundan bir Kızılderili dilidir. Guatemala'da 2002 sayımına göre etnik 46.833 kişilik nüfustan 11.734 kadarı anadillerini konuşabiliyor. En yakın akrabaları Akatekçe ile Kanhobalcadır.

Mam dilleri ya da Büyük Mam dilleri, Mezoamerika'da Guatemala ve Meksika'da Maya halkları tarafından konuşulan 4 dillik Maya dilleri grubu. Kiçe dilleri ile birlikte Kiçe-Mam dilleri de denilen Doğu Maya dilleri grubunu oluşturur.

<span class="mw-page-title-main">Guatemala Kızılderilileri</span>

Guatemala Kızılderilileri, Guatemala'da yaşayan Mezoamerika Kızılderilileri kültür grubundan Kızılderili halkları. 2001 yılında % 59.4 olan Ladinolardan sonra % 40.6 olan nüfuslarıyla ikinci sıradadır ve bunların büyük çoğunluğu Maya halkları olup en büyük grupları Kiçeler, Kakçikeller, Mamlar ve Kekçiler olarak sıralanır. Maya kökenli olmayan Kızılderililerin oranı ancak % 0.2 dir. İzole dilli Alaguilac'ların soyu Amerika'nın keşif yıllarında tükenmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Guatemala İç Savaşı</span>

Guatemala İç Savaşı, 1960-1996 yıllarında Guatemala hükûmeti ile Guatemala Kızılderililerinden olan yoksul Maya köylüleri tarafından desteklenen solcu isyancı gruplar arasında süren iç savaş. Guatemala hükûmeti iç savaş sırasında Maya Kızılderililerine karşı soykırım işlemiştir.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.