İçeriğe atla

Çad-Libya Savaşı

Çad-Libya Savaşı
Soğuk Savaş

GUNT kontrolündeki bölgeler (1986-1987)
Tarih29 Ocak 1978-11 Eylül 1987
Bölge
Sonuç Çad zaferi
Taraflar
 Çad
 Fransa
 Zaire
 Libya
FROLINAT
Komutanlar ve liderler
Çad Hissène Habré
Çad Hasan Camus
Çad Idriss Déby
Fransa Valéry Giscard d'Estaing
Fransa François Mitterrand
Libya Muammer Kaddafi
Libya Mesud Abdülhafız
Libya Halife Hafter (esir)
Goukouni Oueddei

Çad-Libya Savaşı, 1978-1987 yılları arasında Libya ve müttefik Çad güçleri ile Fransa destekli Çad güçleri arasında meydana gelen bir savaştır.

Libya, 1978'den itibaren Çad İç Savaşı'nın kuzey Çad'a yayılmasıyla başlayarak, Çad'ın iç işlerine karışmaya başladı. Libya lideri Muammer Kaddafi başlangıçta sömürge döneminin onaylanmamış bir antlaşması temelinde Libya'nın bir parçası olduğunu iddia ettiği Çad'ın en kuzeyindeki Avuzu Şeridi'ni ilhak etmeyi amaçladı. Çatışmalar, Çad'da 1978, 1979, 1980-1981 ve 1983-1987 yılları arasında gerçekleşen dört ayrı Libya'nın müdahalesiyle yaşandı. Savaşta Kaddafi, iç savaşa katılan birkaç grubun desteğini alırken, Libya karşıtı güçler ise, 1978, 1983 ve 1986 yıllarında Çad hükûmetini desteklemek için askeri olarak müdahale eden Fransız hükûmetinin desteğini aldı.

Savaş, 1978'de Libya güçlerinin zırhlı araç, topçu ve hava desteği sağlaması ve keşif ile savaşın büyük kısmını üstlenen Çadlı müttefiklerinin piyade gücü ile kendini belirledi. Ancak 1986'da savaşın sonlarına doğru, Çad kuvvetlerinin çoğu Libya'nın kuzey Çad'ı işgaline karşı daha önce hiç görülmemiş bir birlik duygusu ile hareket etmeye başladıklarında durum tamamen değişti. Bu, Libya kuvvetlerini alıştıkları piyade birliklerinden mahrum bıraktı ve tam da kendilerini şu anda ABD, Zaire ve Fransa tarafından iyi bir şekilde tanksavar ve hava savunma füzeleri sağlanan hareketli bir orduyla karşı karşıya bulduklarında Libya'nın ateş gücündeki üstünlüğünü ortadan kaldırdı. Bunu, Libya kuvvetlerinin bozguna uğratılıp Çad'dan sürüldüğü ve çatışmaya son verdiği Toyota Savaşı izledi.

11 Eylül 1987 tarihinde iç ve uluslararası baskılar sonucu Libya ve Çad arasında ateşkes imzalanmasıyla savaş sona erdi ve Kaddafi yönetimi Habré'yi Çad'ın meşru devlet başkanı olarak tanıdı.

Kaynakça

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">II. Dünya Savaşı</span> 1939-1945 yılları arasındaki küresel savaş

II. Dünya Savaşı, 1939'dan 1945'e kadar süren küresel savaştır. Savaşa dönemin büyük güçleri ve dünya ülkelerinin büyük çoğunluğu katıldı, Müttefikler ve Mihver olmak üzere iki karşıt askerî ittifak kuruldu. 30'dan fazla ülkeden gelen 100 milyondan fazla personelin doğrudan katıldığı bu topyekûn savaşta, savaşın büyük tarafları tüm ekonomik, endüstriyel ve bilimsel kapasitelerini savaş için seferber ettiler. 70 ila 85 milyon ölümle sonuçlanan II. Dünya Savaşı, insanlık tarihindeki en ölümcül savaştı ve savaş boyunca askerî personelden daha çok sivil kayıp verildi. Milyonlarca insan soykırımdan, planlanmış açlık ölümlerinden, katliamlardan ve hastalıklardan öldü. Tanklar, zırhlı araçlar, savaş uçakları, stratejik bombardımanlar, uçak gemileri, radar ve sonar, nükleer silahların geliştirilmesi ve roketler gibi birçok savaş teknolojisi savaşta önemli rol oynadı.

<span class="mw-page-title-main">Libya</span> Akdeniz kıyısında yer alan bir Kuzey Afrika ülkesi

Libya (Arapça: ليبيا, romanize: Lībīyā adıyla Libya Devleti, Akdeniz kıyısında, doğuda Mısır, batıda Cezayir ve Tunus, güneyde Nijer ve Çad, güneydoğuda Sudan ile komşu olan bir Mağrip ve Kuzey Afrika ülkesidir. Ülke Trablusgarp Bölgesi, Fizan ve Sirenayka olmak üzere üç tarihî bölgeden oluşur. Yaklaşık 1,8 milyon kilometrekarelik yüz ölçümüyle Afrika'nın dördüncü, dünyanın 16. büyük ülkesidir. En fazla kanıtlanmış petrol rezervine sahip 10. ülkedir. Başkenti ve en büyük şehri Trablus ülkenin batısında yer alır ve yedi milyon Libyalının üç milyondan fazlası bu şehirde yaşar.

<i>Blitzkrieg</i> piyade ve hava desteğinin hızlı, ezici bir kuvvet yoğunluğunu kullanarak düşmanı kırmak, yerinden oynatmak ve dengesini bozmak için sürpriz saldırısı

Blitzkrieg ya da yıldırım harbi, II. Dünya Savaşı sırasında Almanların temel savaş doktrinidir. Doktrinin amacı hızlı ve ani saldırılarla, düşmanın düzenli bir savunma kurmasını engelleyip sonra da hızlı bir şekilde yok etmektir. I. Dünya Savaşı'nda uygulanan siper savaşı yöntemine karşı geliştirilmiştir. Tankların, uçakların ve zehirli gazların gelişmesiyle siper savaşları terk edilmeye başlanmış, daha çok hareketli savunmaya geçilmiştir. Almanların bütün savaş araçları bu doktrin üzerine üretilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Muammer Kaddafi</span> Libyalı asker, siyasetçi ve lider (1942–2011)

Muammer Muhammed Ebu Minyar el-Kaddafi, devrik Libya lideri. 1969 yılında yapmış olduğu darbe sonucu iktidara gelip, 1970'ten 1972'ye kadar Libya başbakanlığı, 1972'den 1979'a kadar ise Libya devlet başkanlığı görevini yürüttü. 1977-2011 yılları arasında "Libya Sosyalist Halk Cemahiriyesi'nin Kardeşçe Lideri ve Bir Eylül Büyük Devriminin Rehberi" unvanını kullanarak, resmî bir görevi olmadan toplam 42 yıl boyunca Libya'yı yönetti. Dünya kamuoyu tarafından bir diktatör veya otoriteryen olarak görülmüş olsa da Kaddafi bunu reddetmiş ve kendisinin Libya halkı için sadece bir rehber ve yol gösterici olduğunu söylemişti. Başlangıçta kendisini ideolojik olarak Arap milliyetçiliği ve Arap sosyalizminin bir karışımı olan Baasçılık'a adamıştı, ancak daha sonra kendisi tarafından önerilen bir hükûmet tarzı olan Üçüncü Uluslararası Teorisine göre hüküm sürdü.

<span class="mw-page-title-main">Birinci Çinhindi Savaşı</span> 1946 ile 1954 yılları arasında, Fransa ve destekçileri ile Kuzey Vietnam ve destekçileri arasında, Çinhindinde meydana gelen savaştır

Birinci Çinhindi Savaşı ya da Fransa-Vietnam Savaşı, 1946 ile 1954 yılları arasında, Fransa ve destekçileri ile Kuzey Vietnam ve destekçileri arasında, Çinhindi'nde meydana gelen savaştır. 1954'teki Cenevre Konferansı sonucunda Fransa; Vietnam, Kamboçya ve Laos'tan çekilmiş ve bu devletler bağımsızlıklarına kavuşurken Vietnam, 17. Enlem sınır olmak üzere Kuzey ve Güney olarak ikiye bölünmüştür.

<i>Wehrmacht</i> Nazi Almanyasının Silahlı Kuvvetleri

Wehrmacht, 1935 ile 1945 yılları arasında Nazi Almanyası'nın silahlı kuvvetleridir. "Waffenträger der Nation" olan Heer, Kriegsmarine ve Luftwaffe'den oluşmaktaydı.

<span class="mw-page-title-main">Suhoy Su-25</span> çift motorlu, tek kişilik, saldırı/yakın hava desteği uçağı

Suhoy Su-25 Suhoy Tasarım Bürosu (SDB) tarafından tasarlanmış; çift motorlu, tek kişilik, saldırı/yakın hava desteği uçağıdır. ABD Hava Kuvvetlerindeki karşılığı A-10'dur. Sovyet Kara Kuvvetleri için yakın hava desteği sağlanması amacıyla tasarlanmıştır. İlk prototip uçuşu 22 Şubat 1975'te yapılmış olup 1978 yılından itibaren Gürcistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti Tiflis'teki Suhoy üretim tesislerinde seri üretimine başlandı.

<span class="mw-page-title-main">François Tombalbaye</span>

François Tombalbaye, diğer adıyla Ngarta Tombalbaye, Çad'ın ilk devlet başkanı olarak görev yapmış olan bir öğretmen ve sendika aktivisti. Ülkenin güney bölgesinde, Koumara şehri yakınında Moyen-Chari Valiliği'nde doğdu. Güneydeki beş bölgede etkin konumda olan Sara etnik grubundandı. Tombalbaye Çad İlerici Partisi lideri olarak Gabriel Lisette'nin ardılı oldu ve 1959'da Çad koloni hükûmetinin başına geçti. Ülkeyi 11 Ağustos 1960'taki bağımsızlığı sırasında yönetti ve ilk devlet ve hükûmet başkanı oldu.

<span class="mw-page-title-main">Batı Cephesi (II. Dünya Savaşı)</span>

Batı Cephesi, Almanya'nın işgal ettiği Belçika, Hollanda ve Fransa'da Müttefikler ile geçen savaşlar dizisine verilen addır. Cephe iki evreden oluşur. Birinci evre 1940'ta Fransa Seferi ile Fransa'nın Almanlar tarafından işgal edilişi, ikinci evre ise 1944'te Normandiya Çıkarması ile daha çok ABD, Birleşik Krallık ve Kanada'dan oluşan Müttefik Birleşik Ordusu'nun Fransa'yı Almanlardan geri alması ve Almanya'yı işgal etmesidir.

<span class="mw-page-title-main">Birinci Libya İç Savaşı</span> Arap Baharı sonrası Libyada çıkan iç savaş

2011 Libya İç Savaşı, bir Kuzey Afrika ülkesi olan Libya'da hükûmet ve Muammer Kaddafi karşıtı gösterilerle başlamış ve daha sonrasında gerçek anlamıyla bir iç savaşa dönüşmüş ayaklanmalar bütünüdür. Protestolar 7 Şubat 2011 tarihinde başlamış, iç savaş Sirte'nin düşmesi ve Muammer Kaddafi'nin öldürülmesiyle 20 Ekim 2011 tarihinde sona ermiştir. Medyaya göre olaylar halkın 2010-2011 yılı boyunca Arap dünyasını saran protestoların bir ayağı olan 2011 Mısır Devrimi'nden esinlenmesi sonucu başlamıştır.

<span class="mw-page-title-main">Libya Deniz Kuvvetleri</span> Libya Silahlı Kuvvetlerinin deniz savaşından sorumlu kuvvetleri

Libya Deniz Kuvvetleri, Libya Silahlı Kuvvetleri'nin deniz savaşından sorumlu kuvvetleridir. Kasım 1962'de kurulan Libya İç Savaşı'ndan önce, kıyı şeridi savunmak için birkaç füze rampası, korvet ve devriye botu olan, ancak çok sınırlı bir savunma kabiliyetine sahip oldukça tipik bir küçük donanmaydı. Donanma her zaman Libya Silahlı Kuvvetleri'nin en küçüğü olmuş ve her zaman ekipman, yedek parça ve eğitim için yabancı kaynaklara bağımlı olmuştur. Kaddafi dönemi filosunun çoğu 2011'de yok oldu. Devam eden iç çatışmaların başlamasından bu yana, Libya Donanması, Trablus'taki Devlet Başkanlığı Konseyi başkanlığındaki Ulusal Mutabakat Hükûmeti (GNA)'ne bağlıdır.

<span class="mw-page-title-main">Mutassım Kaddafi</span>

Mutassim Billah Kaddafi, bir Libya Ordusu subayı ve 2008'den 2011 yılına kadar Libya Ulusal Güvenlik Danışmanı'ydı.

<span class="mw-page-title-main">Libya Sosyalist Halk Cemahiriyesi</span> Libya tarihi (1977-2011)

2 Mart 1977'de Genel Halk Kongresi (GHK), Kaddafi'nin emriyle "Halk Otoritesinin Kuruluş Bildirgesi"ni kabul etti ve Libya Arap Sosyalist Halk Cemahiriyesi ilan etti. Kaddafi devletinin resmi siyaset felsefesinde "cemahiriye" sistemi ülkeye özgüydü, ancak Kaddafi'nin tüm Üçüncü Dünya'ya uygulanması için önerdiği Üçüncü Uluslararası Teorinin gerçekleşmiş hali olarak sunuldu. GHK ayrıca feshedilmiş Devrimci Komuta Konseyinin geri kalan üyelerinden oluşan ve Kaddafi'nin genel sekreter olduğu GHK Genel Sekreterliğini oluşturdu ve Bakanlar Kurulunun yerini alan Genel Halk Komitesini atadı. Komite üyeleri artık bakan değil, sekreter olarak adlandırıldılar.

<span class="mw-page-title-main">Fransız İç Kuvvetleri</span>

Fransız İç Kuvvetleri, II. Dünya Savaşı sırasında işgal edilen ve ikiye bölünen Fransa topraklarında Nazi İşgal Güçlerine karşı mücadele yürüten direniş örgütlerinin genel adı. Yurt dışında Fransız Silahlı Kuvvetleri adına Müttefik Devletler ile birlikte Nazilere karşı savaşı örgütleyne General Charles de Gaulle Fransız İç Kuvvetleri ismini, tüm direniş savaşçılarının resmi adı olarak kullandı. Fransa'nın çeşitli bölgeleri, özellikle Normandiya Çıkarması ile kurtarıldıkça, FFI gerilla savaşı yapan milis güçleri yerine resmi olarak hafif piyade birimleri halinde örgütlendi ve düzenli Özgür Fransız Kuvvetlerine eklenen değerli bir insan gücü olarak hizmet etti. Bu rolde, FFI birimleri ön safların daha az aktif bölgelerinde personel bulundurarak, düzenli Fransız ordusu birimlerinin kuvvet tedbirlerinden tasarruf etmelerine ve birliklerini cephenin belirleyici bölgelerine yığmalarına olanak tanıdı. Nihayet, Ekim 1944'ten itibaren ve Fransa'nın büyük bir kısmının özgürleştirilmesiyle, FFI birimleri Batı Cephesinde savaşı sürdüren Fransız düzenli kuvvetleriyle birleştirildi ve böylece II. Dünya Savaşı'ndaki Fransız düzensiz birlikleri dönemi sona erdi.

<span class="mw-page-title-main">Toyota Savaşı</span> Libya-Çad savaşı

Toyota Savaşı, 1987 yılında Kuzey Çad'da ve Libya-Çad sınırında gerçekleşen Çad-Libya Savaşı'nın son aşaması olan savaştır. Adını Çad birliklerinin Libya güçlerine karşı savaşta hareket kabiliyetini sağlamak amacıyla öncelikli olarak kullanılan Hilux ve Land Cruiser olmak üzere Toyota marka kamyonetlerden almaktadır. Savaş, Libya için ağır bir yenilgi ile sonuçlandı, Amerikan kaynaklarına göre ordunun onda birini kaybetti, 7,500 asker öldü ve 1.5 milyar dolar değerinde askerî teçhizat imha edildi ya da ele geçirildi. Çad kayıpları ise yaklaşık 1.000'dir. Libyalı general Halife Hafter ise savaş sonunda Çad kuvvetlerine esir düştü.

<span class="mw-page-title-main">Çad İç Savaşı (2005-2010)</span>

Günümüze en yakın Çad İç Savaşı 2005 yılının aralık ayında başlamıştır. Fransa'dan bağımsızlığını ilan ettiğinden beri Çad, kuzeydeki Müslümanlar ile güneydeki Hristiyanlar arasında savaşlara sahne oldu. Bunun sonucu olarak başkanlık mevkii ve liderlik görevi Müslümanlar ile Hristiyanlar arasında sürüklendi. Bir taraf güç kazandığında diğer taraf silahlanıp ona karşı savaş çıkartmaya başlıyordu.

<span class="mw-page-title-main">Libya soykırımı</span>

Libya Soykırımı yahut II. İtalyan-Senusi Savaşı; İtalya hakimiyetindeki Libya'da, İtalyan askerî birlikleriyle, yerli Senusi direnişçiler arasında, 1923-1932 yılları arasında devam eden, Libya halkının direniş lideri Ömer Muhtar'ın ele geçirilip öldürülmesine kadar devam eden uzun çatışmalı süreç.

<span class="mw-page-title-main">Halife Hafter</span> Libyalı asker ve siyasetçi

Halife Bilkasım Hafter, Libya Ulusal Ordusu'nun başkomutanı Libyalı asker. Mart 2015'ten beri Temsilciler Meclisi tarafından atandığı LUO'nun başkomutanlığını yapmaktadır. Kasım 2021'de Halife Hafter, Aralık 2021'deki cumhurbaşkanlığı seçimlerine adaylığını açıkladı.

<span class="mw-page-title-main">Uganda-Tanzanya Savaşı</span>

Uganda-Tanzanya savaşı, Ekim 1978'den Haziran 1979'a kadar süren ve Uganda Devlet Başkanı Idi Amin'in devrilmesiyle sonuçlanan ve Tanzanya lehine sonuçlanmış bir savaştır. 1971'de Idi Amin'in dönemin Devlet Başkanı Milton Obote'yi devirmesiyle iki ülke arasındaki ilişkiler bozulmaya başladı. Tanzanya Devlet Başkanı Julius Nyerere, Obote ile yakın ilişki içindeydi ve 1972'de Uganda'da Obote'nin isyan başlatma girişimini destekledi. Ufak çaplı bir çatışmaya yol açan bu isyan yine Tanzanya Devlet Başkanı'nın desteğiyle son buldu. İki lider arasında gerginlik devam ederken Idi Amin Tanzanya sınırları içerisindeki Kagera Salient'in Uganda'nın yetki alanına alınması gerektiğini iddia etmeye başladı. Sonraki yıllarda Amin rejimi şiddetli tasfiyeler, ekonomik sorunlar ve Uganda Ordusu içindeki memnuniyetsizlik nedeniyle istikrarsızlaştırıldı.

<span class="mw-page-title-main">Muammer Kaddafi yönetimindeki Libya tarihi</span> Libya tarihi (1969-2011)

Muammer Kaddafi, bir grup genç Libya Ordusu subayına kansız bir darbeyle Kral I. İdris'e karşı liderlik ettikten sonra 1 Eylül 1969'da Libya'nın fiili lideri oldu. Kralın ülkeden kaçmasının ardından Kaddafi başkanlığındaki Devrimci Komuta Konseyi (DKK), monarşiyi ve eski anayasayı kaldırarak "hürriyet, sosyalizm ve birlik" mottosuyla Libya Arap Cumhuriyeti'ni kurdu. İktidara geldikten sonra DKK hükûmeti; herkes için eğitim, sağlık ve barınma sağlama sürecini başlattı. Ülkede halk eğitimi her iki cinsiyet için de parasız ve ilköğretim zorunlu hale geldi. Tıbbi bakım, halka ücretsiz olarak sunuldu; ancak herkese barınma sağlamak, DKK hükûmetinin tamamlayamadığı bir görevdi. Kaddafi döneminde, ülkede kişi başına düşen gelir 11.000 ABD dolarını aşarak Afrika'daki en yüksek beşinci ülke oldu. Refah artışına tartışmalı bir dış politika eşlik etti ve iç siyasi baskı arttı.