Çabani Meydan Muharebesi

Çabani Meydan Muharebesi
(1541 yılından bir resim)

Tarih	Ekim 1501
Bölge	Çabani Ovası
Sonuç	Kesin Safevi zaferi

Taraflar

Şirvanşahlar Devleti

Safevîler

Komutanlar ve liderler

I. Farruh Yasar

Şah İsmail

Emir Bayram Han Karamanlı (ölü)

Lala Hüseyin Bey

Güçler

20.000 süvari ve 6.000 piyade

7.000 süvari

Çabani Muharebesi ya da Çabani Meydan Muharebesi (Azerice: Cabanı döyüşü) - Şirvan şahı I. Farruh Yasar ile Safevî şeyhi Şah İsmail arasında Ekim 1501'de, günümüzde Azerbaycan sınırları içinde olan Şamahı şehri yakınında yer alan Çabani Ovası'nda yapılan savaş. Muharebe Safevî ordusu'nun kesin zaferiyle sonuçlandı.

Savaşın nedenleri

Akkoyunlularla birleşerek öldürdükleri babası Şeyh Haydar ve dedesi Şeyh Cüneyt'in öcünü almak;
Şeyh İsmail'in, Şiilik mezhebini Azerbaycan'da yaymak istemesi;
Giderek güçlenen Safevî kuvvetlerini ortadan kaldırmak;

İsmail Safevî Anadolu'da kendisine taraftar topladıkdan sonra Erzincan'da düzenlenen toplantıda Safevîlerin kalıtsal düşmanı Şirvanşah Farruh Yasar'la savaşa başlamak için karar alındı ve 1500 yılında Farruh Yasara karşı yaklaşık 7 bin taraftarı ile saldırıya geçti.

Savaş

Ordunun Emir Bayram Han Karamanlı önderliğinde Tekeli ve Zülkadir aşiretlerinden olan savaşçılardan oluşan öncü ekibi "Koyun ölümü" denilen yerde Kura nehri'ni geçmeliydi. Fakat emir nehri geçmeyi olanaksız buldu. Buraya gelen İsmail ilk olarak atın üzerinde yüzerek karşı kıyıya çıktı ve ardından tüm Kızılbaş ordusu nehri geçerek Şamahı'ya doğru ilerledi.^[1]

Bu arada İsmail'in karşısına çıkan Şeki hakiminin orduları püskürtüldü. Şirvanşah Şamahı'dan çıkarak iyi takviye edilmiş Kabala kalesine gitmişti. Şamahı'da nüfusun şehirden kaçmasını önlemek ve onların güvenliğini sağlamak amacıyla İsmail adamlarından Kulu beyi Şamahı'ya gönderdi. Fakat İsmail Şamahı'ya girdiğinde, tüm nüfus şehri terk ederek dağlarda gizlenmişdi.

Birkaç gün Şamahı'da duran İsmail Şirvanşahın kendi birlikleri ile Buğurt kalesinin yakınındaki ormanda kamp saldığını öğrendi. İsmail düşmanı takip etmeye karar verdi, ama onu aynı yerde bulmadı. Şamahı'nın işgali haberini alan Farruh Yasar Gülistan kalesine çekilmeye karar verdi. Fakat o, bu kaleye ulaşamadı, İsmail askerlerle beraber Çabani denilen yerde onu karşıladı.

İsmail 7 binlik süvari ile 20 bin atlı ve askeri nizamla dizilmiş 6 bin piyadesi olan Farruh Yasar'ın birliklerini perişan etti, Şirvanşah kendisi ise kaçtı. Şirvanşah birliklerinin salim kalmış bölümleri Gülistan kalesine çekildi. Kızılbaşlar ganimet olarak bir hayli emlak ve sığır ele geçirdiler. Onlar öldürülenlerin kafalarından kale yaptılar.^[1]

Savaşın sonuçları

Şirvanşah atla Buğurt kalesine doğru kaçmaya başladı. Fakat Kızılbaş grubu Gülistan kalesinin yakınında onu durdurdu. Lala Hüseyin Bey'in mirahuru Şahgeldi ağa yüzden tanımadığı Şirvanşahı attan çekip salmış ve başını keserek İsmail'e getirmiştir. Esir Şirvanlılar Farruh Yasar'ın cesedini tanıyıp onu gömdüler. Farruh Yasar mağlup edilerek helak olduktan ve Şamahı alındıktan sonra İsmail babasının ve dedesinin öcünü almak için tuttuğu tüm esirleri öldürttü.

Kaynakça

^ ^a ^b Sara Aşurbəyli. Şirvanşahlar dovləti. Bakı, "Avrasiya press", 2006

İlgili Araştırma Makaleleri

Safevî İmparatorluğu, Safevîler veya Safevî Devleti, 1501 ve 1736 yılları arasında varlığını sürdürmüş, sıkça modern İran tarihinin başlangıcı olarak kabul edilen, İran tarihindeki en önemli hanedanlıklardan biri olan Türk kökenli Safevi Hanedanı tarafından yönetilmiş devlet. Bugünkü İran, Azerbaycan, Ermenistan, Irak, Afganistan, Türkmenistan ve Türkiye'nin doğu kesiminde varlığını sürdürmüş, Şiî Onikiciliği resmî mezhep olarak kabul etmiş ve İran'ın varisi olduğu Safevî Hanedanı'nın devletidir.

Çaldıran Muharebesi, Osmanlı padişahı I. Selim ile Safevi hükümdarı Şah İsmail arasında 23 Ağustos 1514'te, günümüzde İran sınırları içinde yer alan Maku şehri yakınlarındaki Çaldıran Ovası'nda yapılan meydan muharebesidir. Muharebe, Osmanlı imparatorluğu'nun kesin zaferiyle sonuçlanmıştır.

Şeyh Haydar,, Safeviye Tarikatından Şeyh Cüneyd'in oğludur. Babası savaşta öldüğünde henüz doğmamış olan Haydar, babası ölünce annesi Hatice Begüm Akkoyunlu Devleti'ne gittiği için Akkoyunlu sarayında doğdu. Dokuz yaşına kadar burada büyüyen Haydar, dayısı Uzun Hasan'la birlikte tarikatın merkezi Erdebil'e geldi ve tarikatın başına geçti. Küçüklüğünde Türkçe'den başka Arapça ve Farsçayı da öğrenen Haydar, dönemin ünlü bilgini Ali Kuşçu'dan da dersler almıştır.

I. İsmail, bilinen adıyla Şah İsmail veya tam unvanıyla Ebu'l-Muzaffer Bahadır el-Hüseynî, Safevî Tarikatı'nın lideri, Safevî Devleti'nin kurucusu ve ilk hükümdarıdır. Alevilik ve Bektaşilikte Yedi Ulu Ozan'dan birisi olarak kabul edilir.

Ebül Muzaffer Sultan Yakub - Akkoyunlu Devleti'nin 3. Sultanı ve şair.

Kızılbaş, eski dinî inanış ve kültürleri ile İslamiyeti kendilerine has bir şekilde birleştirip Şiilik'ten etkilenen Safevi Tarikatı müridleri için kullanılan terim.

I. Tahmasb, Safevî Devleti'nin ikinci hükümdarıdır.

Safevi Tarikatı, Safiyüddin Erdebilî tarafından Erdebil kentinde kurulmuş bir sufi tarikattır. Erdebil, Hazar Denizi’nin güney batı kıyısında, günümüzde İran’ın kuzey batı bölgesinde yer alan bir kenttir.

Şirvanşahlar Devleti ,(Arapça/Farsça: شروانشاه) — 861-1538 yılları arasında Güneydoğu Kafkasya'da, ağırlıklı olarak günümüz Azerbaycan Cumhuriyeti'de ve kısmen de günümüz Dağıstan topraklarında var olmuş ve sonradan Azerbaycanlılaşmış bir devlettir. Devletin sınırları doğuda Derbent'ten, Kür Nehri'nin Hazar Denizi'ne döküldüğü noktaya kadar uzanarak, Şirvan tarihi bölgesi ile bazen batıda Gence şehrine kadar ulaşmış, ayrıca farklı dönemlerde Şeki, Karabağ ve Beylegan'ı da kapsamıştır. Başkenti Şamahı ve Bakü olmuştur.

1578-1590 Osmanlı-Safevî Savaşı, Osmanlı İmparatorluğu ile Safevî Devleti arasında tüm Kafkaslar ile Güney Azerbaycan'da cereyan eden ve Osmanlıların zaferiyle sonuçlanan savaş.

Safevî-Kızılbaş tarihi; Safevîler adlarını bir Sünnî olan Sultân’ûl-Halvetî Zahid Gilani’nin kızı “Bibi Fâtıma” ile evlenen ve böylece Gilani’nin vefâtından sonra da kendi adıyla anılan Safevî Tarikâtı kuran Safiyüddin Erdebilî’den almaktadır. Şeyh Cüneyd devrinde Şiîliğin “İmâmiye-i İsnâ‘aşer’îyye/Onikicilik” mezhebini resmen benimseyen Safevî’îyye Tarikâtı, Cüneyd’in torunu İsmâ‘il zamanında kurulan Safevî Devleti’nin de altyapısını oluşturdu.

Elkas Mirza, Safevi şahzadesi ve Şirvan Beylerbeyi, Şah Tahmasb'a karşı isyanın lideri. Elkas Mirza, Şah İsmail'nin hayatta kalmış dört oğlundan biridir.

Şahruh bin Ferruh Yesar – Şirvanşahlar Devleti'nin 43. hükümdarı, Şirvanşah II. Ferruh Yesar'ın oğlu, Şirvanşahlar Devletinin son hükümdarıdır. Safevi Devleti Şahı I. Tahmasp tarafından 1539'da katledilmesiyle, Şirvanşahlar Devleti tarih sahnesinden silinmiştir

Şerur Muharebesi - Akkoyunlu sultanı Elvend Mirza ile Safevi şeyhi İsmail arasında Ağustos 1501'de, günümüzde Nahçıvan Özerk Cumhuriyeti sınırları içinde bulunan Şerur şehri yakınında yapılan savaş. Savaş Safevi ordusu'nun kesin zaferiyle sonuçlandı. Savaş İsmail'in kendini şah ilan etmesi itibariyle Safevi Devleti'nin kuruluşu olarak bilinmektedir.

Elmakulak Muharebesi ya da Hemedan Savaşı - Akkoyunlu sultanı Murat ile Şah İsmail arasında 21 Haziran 1503'te, günümüzde İran sınırları içinde bulunan Hamedan şehri yakınında yer alan Elmakulak dağının eteklerinde yapılan savaş. Savaş Safevî ordusu'nun kesin zaferiyle sonuçlandı.

Alemşah Halime Begüm, Safevi Devleti'nin kurucusu Şah İsmail'in annesi.

Sultan Ali, Safevi Tarikatı şeyhidir. Şah İsmail'in abisidir.

Şahoğlu Muharebesi ya da İkinci Şamahı Muharebesi ya da Şamahı Kuşatması, 1578-1590 Osmanlı-Safevî Savaşı'nda evre, Özdemiroğlu Osman Paşa komutasındaki Osmanlı birliğinin 24-26 Kasım 1578 tarihlerinde Veliaht Hamza Mirza ve Beşvezir Selman Han komutasındaki Safevî ordusuna karşı direnişi.

Faruk Yaşar, Şirvanşahlar devletinin otuz altıncı hükümdarı ve Şirvanşah I Halilullah'ın oğludur.

Şah İsmail'in Gürcistan seferleri; Safevi şahı I. İsmail (1501-1524) döneminde, günümüz Gürcistan topraklarına yapılan Kızılbaş yürüyüşleri olarak bilinir.

Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.