İçeriğe atla

Çıyanlar

Çıyanlar
Yaşadığı dönem aralığı: 430-0 myö
Homeriyen-Günümüz 
bir Scolopendra örneği
Biyolojik sınıflandırma Bu sınıflandırmayı düzenle
Âlem:Animalia
Şube:Arthropoda
Alt şube:Myriapoda
Sınıf:Chilopoda
Latreille, 1817
Takımlar

Çıyanlar (Chilopoda), çok hızlı hareket eden, uzun vücuda sahip, eklembacaklılar şubesine ait bir Çok bacaklılar sınıfı. İri türleri zehirlidir,[1][2] birçoğu dişleri küçük olduğundan deriyi delemez, Antarktika dışında her yerde yaşarlar. Arılarda olduğu gibi şahdamar, göz gibi organlar sakınılmalıdır, ısırılan yere buz konulmalıdır. Boyları 1 mm ile 30 cm arasında değişir. Akrep, örümcek ve küçük böcekleri yiyerek beslenir.

Tesbih böceğinin bir akrabası olup, daha yavaş ve zararsız olan diğer çöpçül kırkayaklarda (Diplopoda) her boğumda iki çift bacak varken, Çıyanlarda da bir çift bacak olması ikisini ayırt eder. Etçil beslenen çıyanlar utangaç olsa da tehdit esnasında ısırabilmesine karşın kırkayaklar ise genel kanının aksine sokmaz ve ısırmaz, dokunulduğunda veya tehlike sezince hemen kıvrılıp ölü taklidi yapar.

Tropik iklimlerdeki çıyanlar en fazla 30 cm olabilirler. Böcek olmaktan çok karides türevi eklem bacaklılardır.

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ "Arthropod evolibrary". 6 Haziran 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ağustos 2011. 
  2. ^ "Problem Filter.com". 20 Temmuz 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Şubat 2011. 

Dış bağlantılar

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Böcek</span> eklembacaklılar sınıfı

Böcekler eklem bacaklılar (Arthropoda) şubesinin sınıfı ve tür ve takson bakımından en kalabalık hayvan sınıfıdır. 1.000.000'dan fazla olan tür sayılarıyla Dünya'daki en fazla türe sahip canlılardır. Dünya'nın hemen hemen her yerinde bulunur ve bazen çok yoğun popülasyonlarda görülebilirler. Her yıl birkaç bin böcek türü tanımlanmaktadır. Toplam tür sayısının 2.000.000 ila 30.000.000 kadar olduğu tahmin edilmektedir. Tür, cins, familya gibi taksonomik kategoriler bakımından 6-10.000.000 sayıya ulaşırlar ve Dünya'daki hayvanların %90 kadarını oluştururlar.

<span class="mw-page-title-main">Kabuklular</span> Eklembacaklılar şubesine ait bir alt şube

Crustacea veya Kabuklular, Arthropoda şubesine bağlı bir hayvan altşubesidir. Çoğu deniz ve tatlı sularda, az bir miktarı ise karaların nemli bölgelerinde yaşar. Hepsi kanatsızdır. Kabuklu dış iskeletleri, yarık ayak şekilli bacakları, iki çift antenleri ve solungaç solunumları karakteristiktir. Böceklerde bir çift anten bulunur. Akrep ve örümcekler ise antensizdir.

<span class="mw-page-title-main">Akrep</span> araknid (örümceğimsi) takımı

Scorpiones (Akrep), Arachnida (örümceğimsiler) sınıfına bağlı bir eklembacaklı takımıdır. Genellikle sıcak ve nemli bölgelerde yaşayan, vücutları sert kitin bir tabaka ile örtülü, kıvrık ve kalkık kuyruğunda zehir iğnesi bulunan, örümceklerle ilişkili hayvanlardır.

<span class="mw-page-title-main">Kara leylek</span>

Kara leylek, çeltik kargası olarak da bilinen, leylekgiller (Ciconiidae) familyasından büyük, ince uzun yapılı, ince boyunlu, gagası uzun, ince ve koyu kırmızı renkli, uzun kırmızı bacaklı bir leylek türü.

<span class="mw-page-title-main">Örümcek</span>

Örümcek, eklembacaklılar (Arthropoda) şubesinin örümceğimsiler (Arachnida) sınıfından Araneae takımının üyelerine verilen genel ad. Hemen hemen dünyanın her tarafında yaşar. 2012 rakamlarına göre 112 familyada ve 3879 cinste toplanan 43.244 türü bilinmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Makigiller</span> primat familyası

Makigiller (Lemuridae), makimsiler (Lemuriformes/Lemuroidea) grubunun en çok tanınan primat familyası. Tüm makimsiler gibi sadece Madagaskar'da bulunurlar. Eskiden bu familya'ya koyulan kedi makisigiller ve oyuncu makigiller artık ayrı familyalara ayrılmaktalar. Böylece makigiller familyası artık 20 yaşayan ve 2 soyu tükenmiş türden oluşur.

<span class="mw-page-title-main">Volans (takımyıldız)</span>

Volans ya da Uçanbalık takımyıldızı, modern 88 takımyıldızdan biridir. Güney gökkürededir. Bir uçan balığı temsil eder. Volans adı, orijinal adı olan Piscis Volans´ın kısaltmasıdır. Uçanbalık, Pieter Dirkszoon Keyser ve Frederick de Houtman'ın gözlemlerinden yola çıkan Petrus Plancius tarafından yaratılmış on iki takımyıldızdan biridir. İlk olarak 1597'de Amsterdam'da, Plancius ve Jodocus Hondius tarafından 35 cm çaplı bir gök küresinde yer aldı. Bu takımyıldızın bir gök atlasındaki ilk tasviri, Johann Bayer'in 1603 tarihli Uranometria´sında yer almıştır. Takımyıldızda, bir tanesi küçük bir teleskopla gözlenebilen iki çift yıldız vardır. Gamma Vol ve Epsilon Vol adlı bu yıldızların yanı sıra açık seçik görmenin daha zor olduğu NGC 2442 ve NGC 2434 adlı iki gökada da bulunmaktadır. Gamma Vol yıldızları dördüncü ve altıncı kadirden ve Epsilon Vol yıldızları dördüncü ve sekizinci kadirdendir.

<span class="mw-page-title-main">Duyarga</span>

Duyarga ya da anten, eklem bacaklılar (Arthropoda) şubesinin altı bacaklılar (Hexapoda), çok bacaklılar (Myriapoda), kabuklular (Crustacea) ve soyu tükenmiş trilobitler (Trilobitomorpha) alt şubelerinde görülen duyu organı olarak gelişmiş hareketli baş uzantısıdır. Eklembacaklıların diğer alt şubesi olan ve akrep, kene ve örümceklerin yer aldığı keliserliler (Chelicerata) alt şubesinde duyarga bulunmaz.

<span class="mw-page-title-main">Toy (kuş)</span>

Toy, toygiller (Otididae) familyasından çok ürkek bir kuş türü. Türkiye'nin en büyük kuş türü olan toy, aynı zamanda dünyada uçabilen en büyük kuşlardan biridir.

<span class="mw-page-title-main">Çift toynaklılar</span> memeli takımı

Çift toynaklılar, memelilerin eteneliler (Placentalia) infra sınıfına ait bir takım. Takım, su aygırları, domuzlar, pekariler, geyikler, koyun ve keçiler gibi karasal canlıların yanında balinaları da içerir. Yaklaşık 270 adet karada yaşayan çift toynaklı türü mevcuttur. Bunlardan özellikle boynuzlugiller familyasına ait türler, insanlar için ticari açıdan çok önemlidir. Çift toynaklılar, günümüzün en başarılı otçul kara canlılarındanlardır.

<span class="mw-page-title-main">Kınalı keklik</span> Dağlarda bulunan keklik türü.

Kınalı keklik, sülüngiller (Phasianidae) familyasından bir kuş türü.

<span class="mw-page-title-main">Reduviidae</span>

Reduviidae, Reduvoidea üstfamilyasına bağlı bir hayvan familyasıdır.

<span class="mw-page-title-main">Çok bacaklılar</span>

Çok bacaklılar (Myriapoda), eklem bacaklılar (Arthropoda) şubesinin bir alt şubesidir. Yaklaşık 13.000 türü vardır ve tamamı karada yaşarlar. Myriad sözcüğü Yunanca 10.000 anlamına gelir. Myriapoda adı ayak adetlerinin çokluğuna binaen verilmiştir. Türün ayak adedi genellikle 10 - 750 arasında değişir. Ondan az ayaklı olanlarına da rastlanılır. Bir çift antenleri ve basit yapılı gözleri vardır.

<span class="mw-page-title-main">Kırkayak</span>

Kırkayaklar (Diplopoda), yavaş hareket eden, uzun segmentli vücuda sahip, eklembacaklılar şubesine ait bir çok bacaklılar sınıfı. 13.000 türlük çok bacaklılar içinde 10.000 tür ile başı çekerler.

<span class="mw-page-title-main">Keliserliler</span>

Keliserliler (Chelicerata), eklem bacaklıların büyük bir altşubesini teşkil eder. Merostomata, Arachnida ve Pantopoda diye üç sınıfı vardır. Köken olarak denizde yaşayan ve karada yaşayan canlıları içerir. Bugün bazı türlerinin (Xiphosura) soyu tükenmiştir. 35.000 den fazla türü yaşamaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Altı bacaklılar</span>

Altı bacaklılar (Hexapoda) Eklembacaklılar bölümünün en büyük alt şubesidir. Yaklaşık olarak 30'un üzerinde takım içerir. Böceklerin yanı sıra içtençeneliler adı verilen kanatsız eklembacaklılardan Diplura, Protura ve Collembola'yı da içine alır. Göğüslerinin üç segmentli olması ve her segmentinde bir çift bacağın bulunması ile tanınırlar.

<span class="mw-page-title-main">Batı Avrupa kirpisi</span>

Batı Avrupa kirpisi, kirpigiller (Erinaceidae) familyasından gececil, böcekçil bir memeli türü.

<i>Eresus kollari</i>

Eresus kollari ya da Eresus cinnaberinus, Eresidae familyasının Eresus cinsinden zehirli bir örümcek türü. Kimi taksonomistler daha önce tanımlandığı için Eresus cinnaberinus Olivier, 1789 adını türün geçerli (accepted) adı olarak kabul eder ve E. kollari adını E. cinnaberinus adının sinonimi sayarlar. Kimileri ise Eresus cinnaberinus adını nomen dubium olduğu için kuralına göre daha sonra tanımlanmış olan Eresus kollari Rossi, 1846 adını geçerli kabul edip E. cinnaberinus adını E. kollari adının sinonimi sayarlar. Daha önceleri Eresus moravicus ile Eresus sandaliatus türleri de Eresus cinnaberinus adı altında sınıflandırılıyordu.

<span class="mw-page-title-main">Gonopor</span>

Gonopor, birçok omurgasızda cinsel organ gözeneğidir. Böceklerin de dahil olduğu altı bacaklıların genelde bir tane gonopor vardır, ancak mayıs sineğinin bir çift gonoporu vardır. Daha spesifik olarak, cinsiyetini değiştirmemiş dişilerde gonopor oviduktun girişiyken, erkeklerde ejekülasyon kanalının girişidir.

BugGuide, böcekler, örümcekler ve eklem bacaklılarla ilgili gözlemlerini paylaşan hem amatör hem de profesyonel doğa bilimcilerinden oluşan bir web sitesi ve çevrimiçi topluluktur. Web sitesi, bilgilendirici kılavuz sayfalarından ve Amerika Birleşik Devletleri ile Kanada'dan tanımlama ve araştırma için kullanılan binlerce eklem bacaklı fotoğrafından oluşmaktadır. Ticari olmayan site, Iowa Eyalet Üniversitesi Entomoloji Bölümü tarafından barındırılmaktadır. BugGuide, 2003 yılında fotoğrafçı Troy Bartlett tarafından tasarlandı ve 2006'dan beri Iowa Eyalet Üniversitesi'nde entomoloji yardımcı doçenti ve kıdemli sistem analisti John VanDyk tarafından yönetilmektedir. Web sitesi, halkın böceklere yönelik algısını değiştirmeye yardımcı olduğu için tanınmıştır.