Çırçır Yangını

Çırçır Yangını, 23 Ağustos 1908’de İstanbul Saraçhanebaşı'nda büyük bir yangın çıktı. Yangının başladığı sokağın dar ve evlerin birbirine bitişik olması yangının sõndürülmesini güçleştiriyor, rüzgâr yangının çabuk yayılmasına neden oluyordu. Yangının bir kolu Zeyrek, diğer kolu At Pazarı yönüne ilerledi. İstanbul Beyoğlu ve Bahriye İtfaiye taburlarıyla Boğaziçi, Üsküdar ve Beyoğlu'ndan gelen tulumbacılar yangını söndürmeye çalıştılar, ancak bütün gayretlerine rağmen yangın yayılarak gece saat yediye kadar devam etti. Kıztaşı tarafına sıçrayan yangın At Meydanı'nda Orta Çeşme yönüne ve Sofular'a giden caddeye kadar ilerledi ve ancak gece saat iki sıralarında söndürülebildi. Saraçhane Caddesi'ne doğru ilerleyen kol Saraçhane Çarşısı Kapısı dışında bulunan birkaç dükkânın yanmasının ardından söndürüldü. Üçüncü kol da Saraçhanebaşı'ndan Kovacılar'a giden cad- denin iki tarafındaki binaları yaktıktan sonra söndürülebildi.

Yangının söndürülmesi için terkos muslukları, çeşmeler ve Fatih'teki büyük havuz açıldı, böylelikle tulumbalara su sağlandı. Yangında ev, dükkân, han, mektep, medrese, tekke, cami olmak üzere birçok bina yandı, yanan binaların sayısı yaklaşık 2.500 kadardı. Kıztaşı'nda bir polis karakolu, iki polis noktası barakası ve Fatih Belediye barakası yandı, Kıztaşı Sütunu da çok büyük hasar gördü, sütunun başı yarıldı. Yanan evler arasında Hürriyet Kahramanı Niyazi Bey'in Saraçhane'deki evi de bulunuyordu. Yangında zarar görenlerin sayısı 20.000'e ulaşıyordu. Bunların büyük kısmı, akraba veya tanıdıklarının evine sığınma olanağı bulamayanlar, Şehzade, Fatih ve Süleymaniye camilerinin avlularında, bahçe ve arsalarda sabahladılar. Evsiz kalanlar için Harbiye Nezareti'nden üç yüz çadır verildi. Yangında zarar görenler Zaptiye Nezareti ve Şehremaneti memurları tarafından çadırlara yerleştirildiler; hepsine ekmek ve yiyecek verildi. Belediye doktorları hasta olanları tedavi ettiler. Yangın sırasında çok sayıda kedi, köpek, tavuk ve horoz telef oldu. Yanan yirmi handa barınan yüzlerce işçi ve çiftçi evsiz kaldı. Kalabalıktan ve kargaşadan yararlanmak isteyen yankesici ve hırsızlar yangın yerinde toplandılar, yangın- dan kurtarılabilen birçok eşya da kayboldu.

Yangının hemen ardından, zarar görenler için yardım toplamak üzere bir yardım komisyonu oluşturuldu. Komisyonun başkanı olarak Şehremini Ziver Bey görevlendirildi, komisyonun üyeleri arasında yerli ve yabancı saygın ticaret adamlarından İstanbul Ticaret Odası Başkanı Abudzade Mehmed Efendi ile Osmanlı Bankası Müdürü Panciri Bey bulunuyordu. Komisyona padişah Abdülhamid beş bin lira bağışladı. Enver Bey de, kendisi ve Niyazi Bey adına yaptırılmakta olan kruvazörler için toplanan yardımı yangında zarar görenlere bağışladı. İtalya Kralı'nın yirmi beş bin frank yardımda bulunduğu duyuruluyordu. İngiltere Kralı yardım olarak beş yüz İngiliz lirası bağışlıyor ve İngiliz Elçisi aracılığıyla yangından dolayı üzüntüsünü bildiriyordu. Yine geliri yangindan zarar görenlere bağışlanmak üzere birçok sosyal etkinlik düzenlendi. 30 Ağustos'ta Beylerbeyi'nde gündüz kayık yarışı ve yağlı direk oyunu ile gece ortaoyunu düzenlendi ve Ertuğrul Mızıkası ile ince saz takımı tarafından konser verildi. 11 Eylül'de Harbiye Nezareti Meydanı'nda Çırçır Yangını'ndan zarar görenler yararına düzenlenen gösteride Vatan piyesi sahnelendi. Gösteriyi izleyenler arasında Abdülhamid'in şehzadelerinden bir kışmı da vardı.

Yangından sonra eski rejim yanlıları bu olayı kendi yararlarına kullanmaya çalıştılar ve yangının Kanun-ı Esasî'nin kabul edilmesi üzerine Allah tarafından verilmiş bir ceza olduğuna dair söylentiler yayıldı. 5 Eylül'de Saraçhanebaşı'ndaki Çırçır Yangını'yla ilgili kundakçılık yaptıkları şüphesiyle on kişi tutuklandı ve aralarından beşinin suçlu olduklarına dair yeterli kanıt olduğu açıklandı.^[1]