İçeriğe atla

Çıngıraklı Tatar

Çıngıraklı Tatar
Derginin logosu
EditörTeodor Kasap
KategorilerDergi, süreli yayın
SıklıkHaftada iki kez
İlk sayı5 Nisan 1873
Son sayı18 Temmuz 1873
ÜlkeOsmanlı İmparatorluğu Osmanlı İmparatorluğu
DilOsmanlıca, Rumca

Çıngıraklı Tatar,[a] İlk mizah dergisi olan Diyojen'in kapatılmasından sonra Teodor Kasap'ın yayımladığı ikinci mizah dergisidir. 5 Nisan 1873-18 Temmuz 1873 arasında 29 sayı olarak yayımlanan derginin Rumca nüshası O Kudunatos ise 5 Haziran 1873-19 Temmuz 1873 tarihleri arasında Türkçe nüshası gibi 29 sayı olarak çıktı.[1]

Dergi, cumartesi ve perşembeleri olmak üzere haftada iki gün çıkıyordu.[2] Yönetim merkezi Galata'daki Zincirli Han'daydı.[1] Ebüzziyậ Mehmet Tevfik[3] başta olmak üzere Tanzimatın birçok önemli yazarı dergide isimsiz olarak ya da takma isimlerle yazıyordu. Belediye sorunlarından politik olaylara kadar uzanan karikatürleri K. Opçanadassis çiziyordu.[4]

Yayın politikası

Derginin 26. sayısından bir karikatür.
Çımacı:
—Baba yorulma al ipi bağla.
Kayıkçı:
—Eyvallah evlâdım başka vakit, bugün işim aceledir.[5]
Abdülaziz karikatürü (1873)[5] İngiliz ve Fransız etkisindeki Osmanlı yönetimine yönelik bir eleştiri ve alay içeriyor.
Alt yazısı:
—Olmaz binmeli.
—Hayır inmeli. Anlamıyor musunuz?
—Canım anladım hem ineceğim, hem bineceğim hani ileri gitmeyecek miyiz ya![4]

Çıngıraklı Tatar, içeriğiyle takipçisi olduğu Diyojen gibi sisteme ilişkin kapsamlı eleştirilerde bulunuyordu. Siyasal ve toplumsal yergiye önemli yer vererek yayın politikasını "muhalif olma" üzerine oturtan derginin ilk sayısında bu politika şöyle açıklanıyordu:

"Başlangıç istersiniz öyle mi? Başlangıcı ne yapacaksınız? Haydi farzediniz ki buracıkta size pek çok sözü kapsayan bir de başlangıç yayımlayayım. Sözlerimi tutmak zorunda mıyım? (…) benim başlangıcım gülmek ve güldürmektir. İşte bu kadar. Çıngırak takınma düşüncesini nereden aldığımı bilmek istersiniz. Haydi bari onu söyleyeyim.
İşittim ki bazı devletler, bazı gazetelere, örneğin Rusya Bizantis gazetesi imtiyaz sahibi Akseni Efendi’ye; Yunanistan Negolos gazetesi yazarıyla Anadolu gazetesi yazarı Sinyor Misailidis’e; İran şahı hazretleri Basiret gazetesi başyazarı Ali Efendi’ye nişan göndermişler veya göndereceklermiş.
İşte ben de bu haberi duydum. Öyle cici şeyleri pek severim. Ancak herkesin kişiliğine göre iş yapıp nişan alabilmek gücünde de olmadığını bilirim. Yarı nişana bedel çıngırak takmak yetkisini olsun kazanmak üzere bir imtiyaz alıp, çıngırak takındım." [6]

İzlediği yayın politikası ve içeriği nedeniyle derginin yayın hayatı Diyojen'den daha kısa sürdü. Takip ve baskılar karşısında dergi 18 Temmuz 1873 tarihinde kapandı. Teodor Kasap bir süre sonra Hayâl'i ardından Karagöz'ü ve Kahkaha'yı çıkardı.

Notlar

  1. ^ Tatar, postacılara verilen isimdir.

Kaynakça

  1. ^ a b Kut, Turgut, "Teodor Kasap", İslam Ansiklopedisi, 40, Türkiye Diyanet Vakfı, s. 475, erişim tarihi: 16 Kasım 2014 
  2. ^ "Çıngıraklı Tatar Güldürü Dergisi". Geçmişten Günümüze Mizah Dergileri. www.gnoxis.com. 16 Mart 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Kasım 2014. 
  3. ^ Ebüzziya, Ziyad, "Ebüzziyậ Mehmet Tevfik", İslam Ansiklopedisi, 10, Türkiye Diyanet Vakfı, s. 375, 3 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 16 Kasım 2014 
  4. ^ a b K. Opçanadassis'in Çıngıraklı Tatar'da yayınlanan karikatürünün padişah Abdülaziz'e ait olduğuna ilişkin inceleme bkz. Saydut, Akdağ. "Karikatürü Çizilen İlk Osmanlı Padişahı Kimdi?". www.akdagsaydut.com. 20 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Kasım 2014. 
  5. ^ a b "Çıngıraklı Tatar 1.Cilt". boks.google.com.tr. 
  6. ^ Çeviker, Turgut (1986). Gelişim Sürecinde Türk Karikatürü 1. Adam Yayınları. s. 125. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<i>Gırgır</i> (dergi) mizah dergisi

Gırgır Dergisi, 1972'de yayına başlayan, Türkiye'nin en çok satmış kült mizah dergisidir.

<i>Akbaba</i> (dergi) haftalık siyasi mizah dergisi

Akbaba, 1922-1977 yılları arasında yayımlanmış haftalık siyasi mizah dergisi.

<span class="mw-page-title-main">Ebüzziya Tevfik Bey</span> yazar, gazeteci

Ebüzziya Mehmet Tevfik Bey, Türk gazeteci, yazar, yayıncı, hattat.

<i>Diyojen</i> (dergi)

Diyojen, Teodor Kasap tarafından Fransızca ve Rumca olarak çıkarılırken 25 Kasım 1870 tarihinden itibaren Osmanlıca yayınlanmaya başlayan ilk Osmanlı mizah dergisi.

<span class="mw-page-title-main">Teodor Kasap</span>

Teodor Kasap, Rum kökenli Osmanlı gazeteci, yazar ve çevirmen.

<i>Uykusuz</i> (dergi) mizah dergisi

Uykusuz, Türkiye ve Kuzey Kıbrıs'ta haftada bir yayımlanan ve Türkiye'nin en çok satan mizah dergisi. Mürekkep Yayıncılık tarafından perşembe günleri çıkarılan dergi, 16 sayfadır.

<i>Ustura</i> (dergi, 1969)

Ustura 1969 - 1971 yılları arasında yayınlanmış haftalık mizah dergisidir.

<span class="mw-page-title-main">Ramiz Gökçe</span>

Ramiz Gökçe, Türk karikatüristtir.

<span class="mw-page-title-main">Hagop Baronyan</span>

Hagop Baronyan, Osmanlı gazeteci, oyun ve mizah yazarı.

Direktör Ali Bey ((Mehmet) Âli Bey, 1846 - 3 Şubat 1899), Tanzimat dönemi tiyatro yazarı.

<i>Lombak</i> Lombak, 2001-2009 yılları arasında Türkiyede yayımlanmış aylık mizah dergisidir.

Lombak, 2001-2009 yılları arasında Türkiye'de yayımlanmış aylık mizah dergisidir. İmtiyaz sahibi, sorumlu yazı işleri müdürü ve editörü Bahadır Baruter'di. Baruter aynı zamanda dergiyle aynı adı taşıyan bir bölümü de hazırlıyordu.

Çarşaf, 1975 - 1992 yılları arasında Türkiye'de yayınlanmış mizah dergisi.

<span class="mw-page-title-main">Türkiye'de yayımlanmış mizah dergileri</span>

Türkiye'de yayımlanmış mizah dergileri

Musavver Eşref, İstanbul’da 18 Mart 1909’dan itibaren 52 sayı yayılanmış haftalık bir dergidir.

<i>Aydede</i> (dergi) Siyasi mizah dergisi

Aydede, Refik Halit Karay tarafından 1922 yılında İstanbul'da haftada iki gün yayımlanmış daha sonra 1948-1949'da yeniden çıkarılmış siyasi mizah dergisi.

<i>Karagöz</i> (gazete) 1908-1968 yıllarında Türkiyede yayımlanan siyasi ve mizahî dergi

Karagöz, 1908-1968 yılları arasında Türkiye'de yayımlanan siyasi ve mizahî halk gazetesi. İlk sayısı 10 Ağustos 1908'de çıkan gazete, Ali Fuat Bey tarafından kurulmuştur ve haftada iki gün yayımlanmıştır. Gazetenin her bir sayısının kapağında Karagöz ve Hacivat'ın karikatürü ve altında gündemde olan bir konuyla ilgili konuşmalar yer almıştır.

Letaif-i Asar, Osmanlıca mizah dergisi. İlk sayısı 1 Nisan 1871'de yayımlanan dergi Terakki gazetesini eki olarak piyasaya sürülmüştür. İlk Türkçe mizah dergisi konusunda Terakki, Terakki Eğlencesi ve Diyojen ile birlikte anılmaktadır. Konu hakkında genel fikir Teodor Kasap tarafından 1870 yılında çıkarılan Diyojen dergisi ilk Türkçe mizah dergisi olarak kabul edilmektedir.

Mizah dergisi, okurlarına mizahi içerik sunmak için özel olarak tasarlanmış bir dergidir. Bu tür yayımlar genelde hiciv ve parodiden oluşmaktadır ancak bir kısmı karikatür, absürtlük, sürrealizm, nevrotizm, gelotoloji, esprili özdeyişler, duygu düzenleyici mizah ve/ya espri denemeleri üzerinde durmaktadır. Mizah dergileri ilk kez Fransa'da Le Charivari (1832-1937), Birleşik Krallık'ta Punch (1841-2002) ve Amerika Birleşik Devletleri'nde Vanity Fair (1859-1863) gibi örneklerle 19. yüzyılın başında popüler hale geldi. İlk Türk mizah dergisi Teodor Kasap tarafından 1870 yılında çıkarılan Diyojen olarak kabul edilmektedir.

<i>Alem-i Nisvan</i>

Alem-i Nisvan dünyadaki ilk Türk-Müslüman kadın dergisidir. "Kadınlar Dünyası" anlamına gelir. Arap alfabesini kullanarak Kırım Tatar dilinde 1906-1912 arasında Kırım'da basılmıştır. Baş Editörlüğünü, Şefika Gaspıralı (Gasprinskaya) (1886-1973) yapmıştır.

Ali Fuad Bey, Osmanlı karikatürist. Türkçe karikatür dergilerinde (1870-1877) görülen ilk Türk karikatür sanatçısıdır. Dönemin önemli mizah dergileri olan Çaylak, Letaif-i Aşar, Kahkaha ve Latife'de karikatürlerinin yayınladığı tespit edilmiştir. Ayrıca, II. Meşrutiyet döneminin mizah dergilerinden olan Karagöz'ün imtiyaz sahibi ve karikatürcüsüdür. Kalp hastalığına yakalanmış ve 1919 yılında vefat etmiştir.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.