İçeriğe atla

Çılgın Orlando

Ruggiero Angelica'yı kurtarmakta bRessam Gustave Doré.

Çılgın Orlando (İtalyanca: Orlando Furioso) 16. yüzyılda Ludovico Ariosto tarafından İtalyanca olarak yazılmış bir epik şiir'dir. Elimize geçen versiyonlardan ilk 1516'da hazırlanmıştır ama kabul edilen son tam versiyon 1532'de basılıp yayımlanmıştır.

"Çılgın Orlando" 1495'te yazarının ölümünden sonra basılmış olan "Matteo Maria Boiarda"'nın yazmaya başlayıp ama bitirememiş olduğu "Orlando Innamorata (Aşk İçinde Orlando)" eserinin devamı olarak Ludovico Ariosto tarafından hazırlanmıştır. Bu şiirin kahramanları ve olayları pek çok sanatçı tarafından tablo ve müzik eserlerinde kullanılmıştır.

Şiirin şekli

Bu epik şiir 46 tane "kanto"dan oluşmaktadır. Her bir "kanto" sekiz (satır) mısradan oluşmaktadır. Bu 8 satırın kafiyesi (abababcc) olarak ifade edilebilen ve İtalyan edebiyatında "ottava rima" adı verilen bir kafiye şeklidir. Bu kafiye şekli İtalyan edebiyatında romantik epik şiirlerde daha önce de kullanılmıştır. (Örneğin "Luigi Pulci (1432-1484)"'nin "Morgante" epik şiirinde). Ariosto'nun şiiri böylece tümüyle 38.736 mısradan oluşmaktadır ve bu şekliyle Avrupa edebiyatının en uzun şiirlerinden biri olmaktadır.[1]

Şiirin konusu

Şiirdeki incelenen olayların arkasında Şarlman'ın Hristiyan kutsal savaşçıları ile Avrupa kıtasını ele geçirmeye çalışan Müslüman-Arap ordusunun arasındaki savaştan bahsedilmektedir. Ariosto şiirinin gerçeklere uygun olup olmadığına, tarihe uygun olup olmadığına ve hatta yeryüzü coğrafyasına uyup uymadığına hiç önem vermez. Şiirde kahramanlar Avrupa kuzeyindeki Hebridler'den ta Hitay adı verilen Çin'e ve Japonya'ya; Kuzey Afrika'ya ve Etiyopya'ya hatta yeryüzü dışında bulunan aya gitmişlerdir. Tarihte hiç olmayan olaylardan bu şiirde bahsedilmektedir. Ayrıca fantastik ve büyük nitelikleri olan hayvanlardan bahsedilir. Bunlara arasında Hızır İlyas'in yanan Atlı Arabası, "Ork" adlı büyük deniz canavarı; uzun mesafelere uçabilen "hipogrif" şiirin konusunda önemli rol oynar.

Bu şiirin çok karmaşık olaylar zinciriyle birbirine dolaşmış olan birçok tema işlenmektedir.

Orlando Furioso nun John Harington tercümesinin 1634'te basılan 3. edisyonunun başsayfası (1. edisyon 1591).
Francesco Franceshi tarafından yayimlanan 1565 edisyonu kapagi

Orlando Furiosa Hristiyan İmparator Şarlman ile Kuzey Afrika'dan gelen Müslüman-Arap Kralı Agramente arasındaki savaş dönemi zamanında geçmektedir. Öldürülen babası Traino'nun intikamını almak için Kuzey Afrika Arap-Müslüman Kralı Agremanto, Kuzey Afrika'dan Avrupa'ya geçmiştir. Kendisinin müttefikleri olan İspanya Kralı Marsilio ile devamlı kendini öven savaşçı "Rodomente" ile birlikte Şarlman'ın bulunduğu Paris şehrini kuşatmaya almışlardır.

Bu sırada Şarlman'ın en çok tanınmış Hristiyan savaşçısı olan Orlando imparatoru koruma görevini, Hristiyan olmayan putperest Prenses Angelica'ya olan aşkı yüzünden ihmal etmiştir. Epik şiirin başlangıcında Prenses Angelica, Bavyera Duku Namo'nun kendini tutsak ettiği kalesinden kaçmıştır. Orlando onun peşinden giderek onu yakalamaya çalışmaktadır. Bu iki kahraman çeşitli serüvenlere katılırlar. Sonunda Prenses Angelica yaralanmış olan Müslüman-Arap savaşçı Medoro'nun hayatını kurtarır. Ona aşık olur ve ikisi birlikte Hitay'a kaçarlar.

Orlando bu gerçeği öğrendiği zaman üzüntüsünden çılgına döner, Avrupa'da ve Afrika'da gördüğü her şeye bir deli gibi saldırıp arkasında sadece yıkıntılar bırakmaya başlar.

Bir İngiliz şövalye olan "Astolfo" "Hippogrif" adlı bir efsanevi hayvana binerek ve uçarak Etiyopya'ya gidip oradan Orlando'nun çılgın deliliğine bir çare olacak ilacı geri getirmek bir yolculuğa çıkar. Astolfo önce Hızır İlyas'ın yanan Atlı Arabası ile Aya gider. Bu efsaneye göre yeryüzünde kaybolmuş her şey ayda bulunmaktadır. Bu kayıplar arasında Orlando'nun aklı da bulunmaktadır. Astolfo Orlando'nun kayıp ettiği aklını ayda bulur ve küçük bir şişeye doldurarak bunu yeryüzüne getirir. Orlando'ya bu şişe içindeki aklını koklatınca Orlando'nun deliliği iyileşir ve Orlando tekrar aklını başına toplar! Orlando'nun Angelica'ya aşkı da bir delilik olduğu için Orlando'nun Angelica'ya olan aşkı da bu suretle sona erer.

Orlando Hristiyan savaşçılar olan Brandimart ile Oliver ile birlikte Lampedusa adasına giderler. Orada bulunan müslüman-Arap savaşçılar olan Agramante, Sobrino ve Gradasso ile çarpışmaya girerler. Bu çarpışmada Orlando Kuzey Afrika Kralı Agramente'yi öldürür.

Norandino ve Lucina'nin "ork" tarafından bulunmalari Kanto XVII. Ressam:Giovanni Lanfranco (1624)

Bu şiirde diğer bir serüven kadın Hristiyan savaşçı olan Brademente ile Müslüman-Arap savaşçı olan Ruggiero arasındaki aşk maceralarıdır. Ruggerio ve Bradamante Ariosto'nun patronları olan Este sülalesinin cedleridir. Ariosto şiirinin 3. kantosunda bu ailenin seceresini uzun uzadıya vermektedir.

Şiirde bu çift de bir sıra macera ve zorluklarla karşılasşaktadırlar. Ruggeiero büyücü "Alcina" tarafından yakalanıp büyücünün büyülü adasında tutsak edilir. Bu büyülü adadan kurtarılması gerekmektedir. Ayrica Ruggeriero kendisinin savaşa katılıp silahlı dövüşler yapmasını istemeyen üvey babası olan büyücü "Atiantes"'in de büyülerinden de kendini koruması gerekmektedir. Sonunda Ruggerio Hristiyanlığı kabul eder ve Brademente ile evlenir. Rodomonte onların düğün ziyafetine gelir. Ruggerio'yu Arap Müslümanlara ihanet etmekle suçlar. Şiir Ruggeiro ile Rodomente'nin yeke yek çarpışması ve bu çarpışmada Ruggerio'nun Rodomonte'yi öldürmesi ile sona erer.

Epik şiirde daha başka karakterler de bulunmaktadır. Bunlar Orlando'nun kuzeni olan ve Angelica'ya aşık olan Hristiyan savaşçı Rinaldo, hırsız Brundello ve trajik kahraman olan Isabella'dır.

Yayımlanma

Orlando Furioso, 1551

Ariosto şiirini yazmaya 1506'da 32 yaşında iken başlamıştı. 40 kantodan oluşan şiirin ilk yayımı Aralık 1516'da Ferarra yapıldı ve bu edisyon şairin patronu olan dük ailesinden "Ippolito d'Este"'ye ithaf edilmişti. İkinci edisyon küçük düzeltmelerle 1521'de yapıldı. Ariosto şiirine daha ekler yapmaya devam etti fakat hazırladığı ek materyali bastırılan son edisyona konulmadı. Bu ekler şairin ölümünden sonra gayrimeşru oğlu Virgilio tarafından Cinque canti (Beş Kanto) adı altında bastırılmıştır. Bu ekler modern edebiyat tenkitçileri tarafından çok beğenilmektedirler.

Ariosto son versiyonunu bastırmadan önce İtalyan hümanistlerinden olan "Pietro Bembo"'ya danışmıştır ve onun şiirin stiline dair verdiği tavsiyelere uyarak hazırladığı son edisyonu değiştirmiştir.

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ "Ludvico Ariosto, Orlando Furiosa (çev. Barbara Reynolds) İki cilt (Penguin Classics, 1975). 1. kısım (kanto: 1–23) İSBN 0-14-044311-8; 2. kısım (kanto 24–46) ISBN 0-14-044310-X. cilt s.12

Dış bağlantılar

Wikimedia Commons'ta Çılgın Orlando ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.

İlgili Araştırma Makaleleri

6 Temmuz, Miladi takvime göre yılın 187. günüdür. Yıl sonuna kadar kalan 178 gün vardır.

<span class="mw-page-title-main">Ludovico Ariosto</span> İtalyan şair (1474-1533)

Ludovico Ariosto, İtalyan şair.

<i>İlahi Komedya</i> Dante tarafından yazılan İtalyanca uzun anlatı şiiri

İlahi Komedya, Dante tarafından 1308 civarında yazılmaya başlanan ve 1321 civarında, yazarın ölümünden kısa bir süre önce tamamlanan epik şiir. İtalyan edebiyatının en önemli örneği ve dünya edebiyatının en önemli eserlerinden biri olarak kabul edilir. İlahi Komedya'da Dante, ölüm sonrası sırasıyla Cehennem, Araf ve Cennet'te geçen seyahati, hikâyenin kahramanı da olan kendisinin ağzından anlatır. Orta Çağ'da "komedya", "tragedya"nın aksine, sonu iyi biten hikâye anlamına gelirdi. Burada eserin adındaki "komedya" kelimesi, öyküsünün güldürü unsurları taşıdığı anlamına gelmez.

<span class="mw-page-title-main">İslam tarihi</span> İslam medeniyetinin tarihî gelişimi

İslam tarihi, Müslüman medeniyetinin geçmişten günümüze dek siyasi, sosyal, ekonomik ve kültürel gelişmeleri ile ilgili olan tarihsel çalışma alanıdır. Çoğu tarihçi, İslam dininin MS 7. yüzyılın başında Arap Yarımadası'ndaki Mekke ve Medine şehirlerinde ortaya çıkıp yayıldığını kabul etmektedir. Müslümanlar, İslam'a Âdem, Nuh, Musa, Davud, Süleyman, İsa gibi peygamberlerden beri var olan bir din ve Allah'ın iradesine teslimiyetle gerçekleşen bir dönüş olarak inanırlar.

<span class="mw-page-title-main">Orta Çağ</span> 5. yüzyıl – 15. yüzyıl arasını kapsayan tarihî dönem

Orta Çağ, tarihçiler tarafından 5. yüzyılın sonlarından 15. yüzyılın sonlarına kadar sürdüğü söylenen tarihî dönemi ifade eden kavramdır. Orta Çağ dönemine verilen bir diğer isim olan "Klasik Sonrası Dönem" terimi, "Klasik Antik Çağ" döneminin adından türetilmiş olsa da, daha geniş bir coğrafi tanıma sahiptir. Orta Çağ, tarihçiler tarafından ihtilaflar olmasıyla birlikte, genel olarak MS 500–1500 aralığındaki dönemi kapsamaktadır ve Antik Çağ ile modern zamanlar arasında ayrı bir dönem olarak görülmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Zaragoza</span> İspanyanın Zaragoza ilinde belediye

Zaragoza, Aragon Özerk Bölgesi'nin başkenti ve Zaragoza ili'nin merkezidir.

<span class="mw-page-title-main">Avrupa tarihi</span> kıta tarihi

Avrupa tarihi, Avrupa'nın tarih öncesinden başlayarak günümüze kadar olan tarihini içerir. Arkeolojik kazılar Avrupa kıtasında MÖ 35.000 yılına kadar uzanan bir insan varlığının olduğunu doğrulamaktadır. Avrupa'da kayda geçmiş ilk yazılı belge olarak ise MÖ 700 yıllarında Antik Yunanistan'da Homeros'un yazdığı İlyada destanı gösterilebilir. Antik Yunanistan'ın yanı sıra, MÖ 8. yüzyılda kurulmuş olan Roma Krallığı, Avrupa'da kayda geçmiş ilk gelişmiş uygarlıklar arasındadır. Antik Yunanistan ve Antik Roma uygarlıkları MS 4. yüzyılda çökmüşler, aynı yüzyılda Hristiyanlık dini Avrupa kültürünü etkisi altına almaya başlamıştır.

İtalyan Edebiyatı, İtalyan yazarlarca İtalyanca yazılmış edebiyat yapıtlarını kapsar. İtalya'nın siyasal birliğini 19. yüzyıla kadar kuramaması ve Katolik Kilisesi'nin etkisiyle, yazılı metinlerde uzun süre Latince kullanılmış ve yerel bir dilin yaygınlaşması öbür Avrupa ülkelerine göre daha geç başlamıştır. 12. ve 14. yüzyıllar arasında İtalya'da Fransızca düzyazı ve koşukla yazılmış romanslar okunmuş ve klasik metinlerden uyarlamalar yapılmıştır. Böylece 13. yüzyılda bir Fransız-İtalyan edebiyatı gelişmiştir. İtalyanlar Fransız öykülerini çoğu zaman uyarlayarak ve bunlara çeşitli eklemeler yaparak kaleme almışlardır. Bu edebiyatta Fransızca kullanılmakla birlikte, yazarlar yapıtlarına yer yer kendi lehçelerinin özelliklerini de katmışlardır.

<span class="mw-page-title-main">Roland</span>

Roland, Şarlman hizmetindeki bir Frank askeri lideri ve Matière de France olarak bilinen edebî romanslarda dikkate değer figürlerden biri olan tarihî bir kişidir. Tarihî Roland, Breton Sınırı'nın askeri valisiydi ve Frank Krallığı'nın sınırlarını Bretonlara karşı korumakla görevliydi. Roland'ın adı tarihte yalnızca Einhard'ın Vita Karoli Magni adlı eserinde geçer. Esere göre Roland, Roncevaux Geçidi Muharebesi'nde İber Yarımadası'ndaki Basklar tarafından intikam amacıyla öldürülen Frank artçı birlikleri arasındaydı.

<span class="mw-page-title-main">Lampedusa</span> İtalyada ada

Lampedusa Adası,, Akdeniz'de İtalya'ya bağlı Pelagie Adalarını oluşturan üç adadan biri. 21 km²'lik yüzölçümüyle grubun en büyük adasıdır. Malta ile Tunus arasında, Licata'nın (Sicilya) 170 km güneybatısında yer alır. Yönetsel bakımdan İtalya'nın Agrigento iline bağlıdır. En uzun yeri yaklaşık 11 km, en geniş yeri 3.2 km'dir, deniz yüzeyinden yüksekliği 133 metre'ye kadar ulaşır.

<span class="mw-page-title-main">İspanya tarihi</span>

İspanya tarihi, İspanya'da tarih öncesi dönemlerden günümüze kadar uzanan dönem boyunca yaşanan olayları kapsar.

<span class="mw-page-title-main">İtalya tarihi</span>

İtalya tarihi, İtalya yarımadasında yaşayan halkların antik çağlardan başlayarak günümüze kadar ulaşan tarihini kapsar.

<span class="mw-page-title-main">I. Abdurrahman</span>

I. Abdurrahman Tam kunyesi Abdurrahman bin Muaviye bin Hişam bin Abdülmelik bin Mervan. "Dakhil (muhacir)", "Sakr Kureyş " ve "Endülüs Doğanı"lakapları ile de anılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Orlando (opera)</span>

Orlando George Frideric Handel tarafından bestelenmiş üç perdelik "Dramma per musica" janrında bir opera seria eseridir. Bu Libretto, İtalyanca olarak hazırlanmıştır. Ama librettonun kesinlikle kimin tarafından yazıldığı bilinmemekte ve müzikologlar tarafından "Carlo Sigismondo Capece"'nin 1711'de hazırladığı "L’Orlando, overo La gelosa pazzia" adlı liberettosundan alındığının çok muhtemel olduğunu kabul etmektedirler. Her ne olursa olsun, bu opera metni ünlü şair Ludovico Ariosto tarafından 1516/1532'de yazılmış Ludovico Ariosto'nun Çılgın Orlando Epik şiirinden uyarılmıştır. Handel bu kaynak eseri ve içinde bulunan bazı kısımları Ariodante ve Alcina (1735) operalarının metinlerini uyarlamak için kullanmıştır. Bu eserin prömiyer temsili Londra'da "King's Theatre" Tiyatrosu'da 27 Ocak 1733 tarihinde sahnelenmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Alcina</span>

Alcina George Frideric Handel tarafından bestelenmiş üç perdelik "Dramma per musica" janrında bir opera seria eseridir. Libretto İtalyanca olarak hazırlanmıştır. Ama librettonun kesinlikle kimin tarafından yazıldığı bilinmemekte ve müzikologlar tarafından "Riccardo Broschi"'nin 1711'de hazırladığı "L'isola di Alcina" adlı oyunundan Handel Roma'ya seyahat ettiği zaman satın alındığının çok muhtemel olduğunu kabul etmektedirler. Her ne olursa olsun, bu opera metni ünlü şair Ludovico Ariosto tarafından 1516/1532'de yazılmış Ludovico Ariosto'nun Çılgın Orlando Epik şiirinden uyarılmıştır. Handel bu kaynak eseri ve içinde bulunan bazı kısımları Ariodante ve Orlando (17353 operalarının metinlerini uyarlamak için kullanmıştır. Alcina operası için bu epik şiirin VI. kanto ve VII. kantosu kullanılmamıştır ve bunlar şövalye Rugierro ile buyucu Alcina arasındaki aşkı konu olarak almaktadırlar. Bu eserin prömiyer temsili Londra'da "Covent Garden Tiyatrosu'nda 16 Nisan 1735 tarihinde sahnelenmiştir. Bu opera eseri içinde bulunan bazı müziksel parçalar Handel tarafından özellikle eserin içinde bale ve dans ihtiva etmeye imkân sağlamak için hazırlanmıştır ve prömiyerde bu dansların aranjmanı dansöz "Marie Salle" tarafından yapılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Orlando Furioso (opera)</span>

Orlando Furioso bestesi Antonio Vivaldi tarafından, liberettosu Grazio Braccioli tarafından İtalyanca olarak hazırlanmış üç perdeden oluşan, dramma per musica janrında bir opera eseri.

<span class="mw-page-title-main">Armida (Haydn)</span>

Armida, bestesi Joseph Haydn tarafından, büyük olasılıkla "Nunziato Porta"'nun Torquato Tasso'nun 1581'de yazmış olduğu Gerusalemme liberata adlı şiirinden uyarlanarak İtalyanca olarak yazılmış olduğu libretto kullanılarak, hazırlanmış 3 perdelik "dramma heroico" janrında bir operadır. Prömiyer temsili 26 Şubat 1784'te modern Macaristan'da Eszterháza'da saray tiyatrosunda yapılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Junije Palmotić</span>

Junije (Džono) Palmotić, Ragusa Cumhuriyeti'nden bir Hırvat barok yazar, şair ve oyun yazarı idi. Palmotić soylu ailesinin bir üyesiydi.

<span class="mw-page-title-main">Siratü Beni Hilal</span>

Al-Sirah al-Hilaliyyah (Arabic ' El-Hilalis Chronicle ' Sirat Bani Hilal veya al-Hilali destanı olarak da bilinen ve Banu Hilal'in Bedevi kabilesinin Arabistan'daki Necd'den Mısır üzerinden Tunus ve Cezayir'e yaptığı yolculuğun hikâyesini anlatan sözlü edebiyat destanıdır. 11. yüzyılda meydana gelen tarihi olayların etrafında inşa edilmiştir. Banu Hilal, Muvahhidler tarafından yok edilmeden önce, bir asırdan fazla bir süre boyunca Orta Kuzey Afrika'da egemendi. Destan, folklorik ve sözlüdür, nispeten yakın zamanlara kadar yazıya dökülmemiştir ve belirli bir ortaya çıkış tarihi yoktur. Orta Çağ ile 19. yüzyıl arasında Arap halk geleneği içinde gelişen bir düzine büyük sözlü epik şiirden, Sırat Bani Hilal bugün hala bütünsel müzik biçiminde icra edilen tek şiirdir. Bir zamanlar Orta Doğu'da yaygın bir durumda olan destan, bugün sadece Mısır'da icra edilmektedir. 2008 yılında UNESCO'nun İnsanlığın Somut Olmayan Kültürel Mirası Temsili Listesi'ne girdi.

<span class="mw-page-title-main">Roncevaux Geçidi Muharebesi</span>

Roncevaux Geçidi Muharebesi, 778 yılında Frank Krallığı'nın İber Yarımadası'nı istilasından sonra, Şarlman'ın ordusunun bir bölümünün dikkate değer büyüklükte bir Bask kuvveti tarafından Roncevaux Geçidi'nde pusuya düşürüldüğü muharebedir.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.