İçeriğe atla

Çöl Tilkisi Harekâtı

Çöl Tilkisi Harekâtı
Irak Uçuşa Yasak Bölgesi

Çöl Tilkisi Harekatı sırasında bir tomahawk seyir füzesi Arleigh Burke sınıfı destroyerden ateşlenirken, Aralık 1998
Tarih16 Aralık-19 Aralık 1998
Bölge
Sonuç

Koalisyon zaferi[1]

  • Irak'ın askeri altyapısının büyük kısmı tahrip oldu.
  • Irak, silah denetçilerinin geri dönmesini yasakladı.
  • Irak, uçuşa yasak bölgelerindeki İngiliz ve Amerikan uçaklarına ateş etmeye başladı.
Taraflar
 ABD
 Birleşik Krallık
 Irak
Komutanlar ve liderler
Amerika Birleşik Devletleri Bill Clinton
Amerika Birleşik Devletleri William Cohen
Amerika Birleşik Devletleri Anthony Zinni
Birleşik Krallık Tony Blair
Birleşik Krallık George Robertson
Birleşik Krallık Michael Boyce
Irak Saddam Hüseyin
Kayıplar
242-1.400 Irak askeri öldü ya da yaralandı
tüm hedefler yok edildi veya değişen düzeylerde hasara uğradı

Çöl Tilkisi Harekâtı (İngilizceOperation Desert Fox) ya da Aralık 1998 Irak'ın bombalanması, Amerika Birleşik Devletleri ve Birleşik Krallık tarafından 16-19 Aralık 1998 tarihleri arasında, Irak hedeflerine karşı gerçekleştirilen bombalama harekâtıdır. Irak yönetiminin Birleşmiş Milletler Silah Denetim Komisyonunun (UNSCOM) çalışmalarını engelleyerek Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi kararlarına uymaması, saldırının gerekçeleri olarak gösterilmişti. Harekâtın hedefi, Irak'ın askerî ve güvenlik hedeflerinin vurularak bu ülkenin kitle imha silahlarını üretmesinin, depolanmasının ve taşınmasının engellenmesi olarak açıklandı.[2]

Bombalama operasyonunun yılın başlarında başlaması bekleniyordu ve ABD'de yurtdışında eleştirilere maruz kalmıştı.[3] Suudi Arabistan, Bahreyn ve Birleşik Arap Emirlikleri başlangıçta ABD Ordusu'nun Irak'a yapacağı hava saldırıları amacıyla yerel üslerinin kullanılmasını reddedeceklerini duyurdular.[4]

Operasyon, Clinton'a muhalif çevreler tarafından eleştirildi ve Clinton'ı, gündemi kendisine karşı sürmekte olan azil soruşturmasından uzaklaştırmak için bombalamayı kullanmakla suçladı.

Arkaplan

ABD başkanı Bill Clinton, Irak, ABD'ye veya uluslararası topluluğa meydan okuduğunda Saddam Hüseyin rejimini askerî güçle cezalandırmayı içeren bölgesel güvenlik çerçevesi altında çalışıyordu.

Askeri güç kullanma yetkisi olmamasına ve II. Dünya Savaşı'ndaki gibi bir savaş ilanı olmamasına rağmen Clinton, Irak Kurtuluş Yasası'nı 31 Ekim 1998'de imzalayarak yasalaştırdı. Yeni kanunla birlikte ABD, Saddam Hüseyin'i iktidardan uzaklaştırmak ve onun yerine demokratik bir hükûmet getirmek umuduyla Irak'taki muhalif gruplara fon ayırıyordu. Yasanın muhalif grupları destekleme amacıyla hazırlanmasına rağmen Clinton, yasayı bombalamayı meşrulaştırmak için kullandı.

Çöl Tilkisi Harekâtı'ndan önce ABD, Saddam'a karşı Çöl Fırtınası Operasyonu adı verilen bir bombalama operasyonuna öncülük ediyordu. Irak'ın BM'nin silah denetimlerine devam etmesine izin vermesi üzerine son dakikada bu plandan vazgeçildi.[5]

Tepkiler

Saldırıya tepki olarak, Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi'nin beş daimi üyesinden üçü (Rusya, Fransa ve Çin Halk Cumhuriyeti), Irak'a sekiz yıldır uygulanan petrol ambargosunun kaldırılması, Birleşmiş Milletler'in Özel Komisyonu'nun yeniden düzenlenmesi veya dağıtılması ve başkanı Avustralyalı diplomat Richard Butler'ın görevden alınması dağıtılması çağrısında bulundu.[6]

Kaynakça

  1. ^ Boyne, Walter J. (2002). Air Warfare: an International Encyclopedia: A-L. ABC-CLIO. s. 174. ISBN 9781576073452. OL 12237486M. 
  2. ^ Headlines of February 16, 1998 16 Mayıs 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Democracy Now!
  3. ^ "Monday, February 16, 1998". DemocracyNow. 12 Haziran 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  4. ^ "Tuesday, February 17, 1998". DemocracyNow. 14 Mayıs 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  5. ^ "Operation Desert Thunder / Desert Viper". GlobalSecurity.org. 2 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Aralık 2013. 
  6. ^ Gellman, Barton (22 Aralık 1998). "Iraq Inspections, Embargo in Danger at U.N. Council". The Washington Post. 12 Ekim 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Körfez Savaşı</span> 1990-1991 yılları arasında Irak ile 42 ülkeden oluşan koalisyon arasında yaşanan çatışma

Körfez Savaşı veya Birinci Körfez Savaşı, kod adı Çöl Fırtınası Harekâtı 2 Ağustos 1990'da Irak'ın Kuveyt'i işgal etmesiyle başlayan krizin sonucunda, ABD öncülüğünde, Birleşik Krallık, Fransa, Suudi Arabistan, Suriye, Mısır'ın da aralarında bulunduğu 37 ülkenin dahil olduğu koalisyon gücünün Irak'a karşı düzenlediği askerî harekât.

<span class="mw-page-title-main">Saddam Hüseyin</span> 5. Irak cumhurbaşkanı

Saddam Hüseyin Abdülmecid et-Tikriti, Iraklı siyasetçi. Irak'ın beşinci cumhurbaşkanıdır.

<span class="mw-page-title-main">Irak Savaşı</span> ABD öncülüğündeki koalisyon güçlerinin, Irakı işgaliyle başlayan savaş (2003-2011)

Irak Savaşı, 20 Mart 2003'te Amerika Birleşik Devletleri ve Birleşik Krallık önderliğinde oluşturulmuş Çokuluslu Koalisyon Kuvvetleri'nin bir askerî harekâtla Irak'a girmesiyle başlayan ve devam eden savaş. Ayrıca İkinci Körfez Savaşı, Irak'ın İşgali ve koalisyon ülkelerince Irak'ı Özgürleştirme Operasyonu olarak da adlandırılır. 21 Ekim 2011 tarihinde ABD Başkanı Barack Obama yaptığı açıklamada, ülkedeki ABD askerlerinin 31 Aralık 2011'e kadar geri çekileceğini açıkladı. 15 Aralık 2011 tarihinde Bağdat'ta bulunan Amerikan Üssü'nden son Amerikan Bayrağı'nın indirilmesiyle savaş resmen sona ermiştir. ABD Dışişleri Bakanı John Kerry savaşın vahim bir hata olduğunu belirtmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Irak-İran Savaşı</span> 1980-1988 yılları arasında İran ve Irak arasında geçen savaş

Irak-İran Savaşı, İran'da Tahmilî Savaş veya Mukaddes Müdafaa, Irak'ta Saddam'ın Kadisiyesi ve Arap Dünyasında Birinci Körfez Savaşı olarak anılan 1980-1988 yılları arasında İran ve Irak arasında yaşanmış savaş. Yaklaşık bir milyon kişinin ölümüne, iki milyon kişinin yaralanmasına, 150 milyar Amerikan Doları maddi hasara, her iki ülkede de ağır yıkımlara yol açmıştır. Irak'ın zaferleri ile başlayan savaş, İran'ın direnmesiyle yıpratma savaşına dönüşmüş ve galibi olmadan sonuçlanmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Huzuru Temin Harekâtı</span>

Huzur Harekâtı ya da Huzuru Temin Harekâtı (1991-1996 arasında Huzur Harekâtı-2 Körfez Savaşı'ndan sonra, Kuzey Irak'taki Kürtleri Saddam Hüseyin'in saldırılarından korumayı amaçlayan, Amerika Birleşik Devletleri öncülüğünde savaşa katılan diğer müttefik ülkelerin de dahil olduğu ve Türkiye üzerinden gerçekleştirilen askerî harekât. Bu harekâtı uygulayan hava birliğinin adı olan "Poised Hammer" yanlış bir biçimde "Çekiç Güç" adıyla Türkçeye tercüme edilmiş ve uzun yıllar Türkiye'de yaygın biçimde bu harekâtı ve 1997-2003 yılları arasında bu harekâtın devamı olan Kuzeyden Keşif Harekâtı'nı uygulayan Birleşik Görev Gücü'nün yerine kullanılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Terörizmle Savaş</span>

Terörizmle Savaş, kısa kullanımıyla Terörle Savaş veya Terörizmle Küresel Savaşı, Amerika Birleşik Devletleri'ndeki farklı hedeflere gerçekleştirilen 11 Eylül saldırıları sonrasında Amerika Birleşik Devletleri'nin öncülüğünde başlatılan uluslararası bir askerî kampanyadır. NATO üyesi olan tüm ülkeler ve üye olmayan bazı ülkelerin katıldığı kampanya, el-Kaide'nin başını çektiği çeşitli silahlı gruplara yönelik açılmıştı.

Çekiç Harekâtı, 1997 yılının Mayıs ayında başlayan ve Türk Silahlı Kuvvetleri'nin PKK'ya yönelik gerçekleştirdiği askerî operasyondur. TSK'nın Kuzey Irak'a yaptığı 200.000 asker ve korucunun katıldığı en kapsamlı operasyonlardan biridir.

<span class="mw-page-title-main">Bush-Aznar gizli görüşmesi</span>

Bush – Aznar gizli görüşmesi, dönemin ABD Başkanı George W. Bush ile dönemin İspanya Başbakanı José María Aznar arasında 22 Şubat 2003 tarihinde Crawford Teksas ABD'de gerçekleşen görüşme ve bu görüşmenin içeriğidir. Görüşmeye iki liderin yanı sıra dönemin devlet yetkilileri katılmıştır; Ulusal Güvenlik Danışmanı Condoleezza Rice, Daniel Fried, Alberto Carnero ve İspanya'nın ABD Büyükelçisi Javier Rupérez. Görüşmeye ayrıca dönemin İngiltere Başbakanı Tony Blair ile İtalya Başbakanı Silvio Berlusconi telefonla katılmıştır. Kamuoyunun görüşmeden ancak yıllar sonra İspanyol El País gazetesinin haberi sayesinde bilgisi olmuştur. Gizli görüşmeye katılan Rupérez gazeteye detaylı aktarımda bulunmuştur.

Irak Direnişi ABD Silahlı Kuvvetleri öncülüğündeki yabancı silahlı kuvvetler tarafından gerçekleştirilen Irak’ın işgalinin ardından işgal kuvvetlerine, işgal kuvvetlerinin sayesinde iktidara gelmiş olan yönetime karşı silahlı mücadele yürüten, destek veren Iraklı ve yabancı tüm unsurları kapsar. Direniş, ABD önderliğindeki Çokuluslu Güç birliklerinin yanı sıra, iş birliği yaptığı gerekçesiyle diğer Iraklı gruplarla da savaşmaktadır. Direniş, çeşitli farklı taktikler kullansa da asimetrik savaş gereğince genelde gerilla taktiklerine başvurmaktadır.

Irak ambargosu, Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi tarafından Irak'a yönelik uygulanan ekonomik ve ticarî yaptırımların toplamıdır. Irak’ın Kuveyt’i işgal etmesinden dört gün sonra 6 Ağustos 1990 tarihinde yürürlüğe konan yaptırımlar Körfez Savaşından sonra da sürmüş, 22 Mayıs 2003 günü Irak Savaşının ardından ülkenin işgal edilip Saddam Hüseyin rejiminin devrilmesiyle yürürlükten kaldırılmıştır. Ambargonun açıklanan temel amacı Kuveyt'i işgal eden Irak Silahlı Kuvvetlerinin bu ülkeden çekilmesi olsa da, sonradan Kuveyt hükûmetinin talebi gereğince savaş tazminatının ödenmesi ve varolduğu iddia edilen kitlesel imha silahlarının tasfiye edilmesini sağlamak için tehdit unsuru olarak kullanılmıştır.

Petrol karşılığında Gıda Programı, 1990 yılı Ağustos ayında Irak'ın Kuveyt’i işgal etmesinin ardından ambargo altına alınan Irak'da halkın temel gıda ve sağlık ihtiyaçlarının karşılanabilmesi için Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi 986 numaralı kararı ile gelir sağlayabilmesi için Irak hükûmetinin petrol satmasına izin veren programdır. 2003 yılındaki Irak Savaşı sonucunda ülkenin işgal edilmesiyle Saddam Hüseyin rejiminin devrilmesiyle yasaklama ve program sona ermiştir. Programın sona ermesinden sonra geçmişe yönelik çeşitli yolsuzluklar su yüzüne çıkmıştır.

Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyinin 1441 sayılı kararı, 8 Kasım 2002 tarihinde Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi tarafından alınan ve Irak'taki Saddam Hüseyin rejiminin daha önce alınan kararların gereği olarak silahsızlanma yükümlülüklerini getirmesi için son uyarı niteliğini taşıyan karardır.

Duelfer Raporu, 30 Eylül 2004 tarihinde Iraq Survey Group (ISG) tarafından yayınlanan rapordur. 2003 yılındaki Irak’ın işgalinden sonra ülkede faaliyet göstererek kitle imha silahları arayan grup hazırladığı raporda, ABD Başkanı George W. Bush başta olmak üzere ABD hükûmeti tarafından iddia edilenin aksine Irak'da kitle imha silahı bulunmadığını açıklayacaktır.

<span class="mw-page-title-main">Kuzeyden Keşif Harekâtı</span>

Kuzeyden Keşif Harekâtı 1997 ile 2003 yılları arasında, Huzur Operasyonu'nun devamı olarak Irak'ta, 36. paralel'in kuzeyindeki uçuşa yasak bölgede havadan keşif ve önleme faaliyetlerini kapsayan askerî harekât.

<span class="mw-page-title-main">Kusay Hüseyin</span>

Kusay Saddam Hüseyin el-Tikriti, eski Irak Cumhurbaşkanı Saddam Hüseyin'in ikinci oğlu. Kusay Hüseyin Cumhuriyet Muhafızları'nın lideriydi ve büyük olasılıkla Irak'ın bir sonraki lideri olarak görülmekteydi.

<span class="mw-page-title-main">2003 Irak askerî müdahalesi</span> ABD önderliğindeki askeri işgal

2003 Irak askerî müdahalesi, Amerika Birleşik Devletleri yönetimindeki koalisyonun kuvvetlerinin Irak Savaşı'nda gerçekleştirmiş olduğu ilk topyekün askerî aşamadır. Müdahale ilk olarak 19 Mart 2003 tarihinde hava taarruzu ile başlamış, 20 Mart 2003'te ise kara taarruzu ile devam etmiştir. Müdahalenin ilk 26 günü; çatışmalar Irak'ın çeşitli bölgelerinde yoğun olarak yaşanmıştır. Saddam Hüseyin yönetimindeki Irak güvenlik güçlerinin verdiği ağır kayıplar sonucu, müdahale yaklaşık bir ay içerisinde başarı ile sonuçlanmıştır. Müdahale sonucunda; koalisyon kuvvetleri arasında bulunan ABD, Birleşik Krallık, Avustralya ve Polonya askerleri Irak'ı işgal etmiştir. Irak Savaşı'nın bu erken ve ilk aşaması, 1 Mayıs 2003'te Amerika Birleşik Devletleri Başkanı George W. Bush'un Amerikan halkına yaptığı ulusa sesleniş konuşmasında; savaşın resmen bittiğini duyurmuştur. Koalisyon güçlerinin zaferini ilan etmesinin ardından Geçici Koalisyon Yönetimi (CPA), birkaç ardışık geçiş hükûmetinin ilki olarak kuruldu.

Irak Ulusal Kongresi, Ahmet Çelebi önderliğinde Birinci Körfez Savaşı'nın ardından ABD yönetimini, Irak Devlet Başkanı Saddam Hüseyin'in devrilmesini teşvik etmek amacıyla birçok Iraklı siyasi partinin bir araya gelerek oluşturdukları şemsiye örgüttür.

<span class="mw-page-title-main">Irak'taki uçuşa yasak bölgeler</span> Vikimedya liste maddesi

Irak'taki uçuşa yasak bölgeler, Körfez Savaşı'nın ardından, Irak'ın güney kesiminde yaşayan Şii Müslümanlar ile kuzey kesiminde yaşayan Kürt azınlığı Irak hükûmetinden koruma gerekçesiyle ABD, Britanya ve Fransa tarafından ilan edilen iki ayrı uçuşa yasak bölge. Irak'a ait hava taşıtlarının uçuşlarının yasaklandığı bu bölgeler, bu kararı ilan eden ABD, Britanya ve Fransa'nın hava güçleri tarafından yapılan devriye uçuşlarıyla denetlendi. Bu askeri uygulama Birleşmiş Milletler tarafından onaylanmamıştı.

Zaho saldırısı, 20 Temmuz 2022 tarihinde Kürdistan Bölgesel Yönetimi'nin Duhok vilayetinin Zaho ilçesinde, bölgeyi gezmeye gelen Arap turistlere yapılan saldırıdır. Saldırıda ikisi çocuk olmak üzere en az dokuz sivil öldü ve 33'ten fazla kişi yaralandı.

<span class="mw-page-title-main">Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyinin 1218 sayılı kararı</span>

Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyinin 1218 sayılı kararı, Kıbrıs'taki duruma ilişkin tüm kararların yeniden teyit edildiği ve adadaki gerilimi azaltmayı hedefleyen karardır. Karar, 22 Aralık 1998'de tüm ülkelerin kabul oyu vermesiyle birlikte kabul edilmiştir. Bu kararda Konsey, Kıbrıs anlaşmazlığını çevreleyen barış sürecini ele aldı ve her iki tarafı da Genel Sekreter ile işbirliği yapmaya davet etti.