İçeriğe atla

Çöğür

Çoğur Azerbaycan Tarih müzesi

Çöğür, iri gövdeli, kısa saplı bir tür halk sazıdır.[1] Günümüzde "kısa sap" olarak anılan, 36 ilâ 42 tekne ölçüleri arasında değişen ve yukarıdan aşağıya la-sol-re düzeni ile çalınan bağlamanın, bağlama ailesi içindeki adı.

Çöğürün tanımı ile ilgili süregelen tartışmalar vardır. Bir tanıma göre çöğür, bağlama ailesinin en kıdemli çalgılarından sayılır. Divan sazı'na yakın büyüklükte, 9 ya da 6 tellidir. Çöğürle seslendirilen dinsel eserler, âyin havaları, semai, nefes gibi tasavvuf müziği eserleri, etkileyici bir hava yaratır. Bir diğer yaklaşıma göre ise, çöğür belli bir sazın adı değildir. Türkiye'nin çeşitli yerlerinde, çeşitli sazlara çöğür denildiği öne sürülmektedir. Güneyde (Adana, Mersin, Kahramanmaraş, Urfa, Diyarbakır) bozuk’a, on iki telli aşık sazlarına çöğür denilmektedir. Daha çok alevi türkülerinde ve deyişlerinde kullanılır.

Kaynakça

  1. ^ Sadie, Stanley (2021). The new Grove dictionary of music and musicians (5. bas.). New York: Grove. ISBN 978-0195170672. 

Dış bağlantılar

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Gitar</span> perdeli yaylı çalgı

Gitar, bazı istisnalar dışında genellikle perdeli ve tipik olarak altı veya on iki teli olan telli bir müzik aletidir. Genellikle çalan kişinin vücuduna düz bir şekilde tutulur ve baskın el ile telleri tıngırdatarak veya kopararak çalınırken, aynı anda diğer elin parmaklarıyla seçilen telleri perdelere bastırarak çalınır. Tellere vurmak için bir gitar penası da kullanılabilir. Gitarın sesi ya akustik olarak, gitar üzerindeki rezonanslı bir oyuk oda aracılığıyla ya da elektronik bir pikap ve bir amplifikatör ile güçlendirilerek yansıtılır.

<span class="mw-page-title-main">Bağlama</span> Türk halk müziğinde önemli yeri olan telli çalgı

Bağlama ya da saz, Türk halk müziğinde yaygın olarak kullanılan telli tezeneli bir çalgı türüdür. Tezene denilen kiraz ağacı kabuğundan yapılmış bir mızrapla tellere vurularak çalınır. Tekne bir kütükten oyulmuştur ve armut biçimindedir.

Mahur, Klasik Türk musikisinde bir makam. En sevilen makamlardan biridir. İran ve Hindistan'da Mahur isminde şehirler vardır. Mahur makamı ismini muhtemelen bu şehirlerden almıştır. Çeşitli kâr-ı nâtık güftelerinde de Mahur adının coğrafi isim olarak kullanılması bu görüşü doğrulamaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Tambur</span>

Tambur, Türk müziğinde yaygın olarak kullanılan telli bir sazdır.

<span class="mw-page-title-main">Cura</span> Türk halk müziğinde telli bir çalgı

Cura, Yörük halk çalgılarından biridir. Akdeniz ozanları tarafından çoklukla kullanılan bu çalgının uzunluğu 55–60 cm kadardır ve bağlama ailesinin en küçük çalgısıdır. Cura genellikle altı, beş, dört ya da üç tellidir. İki telli curalar da vardır. Bu curaların alt teli "la", üst teli "re" sesine ayarlanmıştır. Curaların tekne derinlikleri ile göğüs genişlikleri 15 cm dolayındadır. Sap uzunlukları ise 40 cm kadardır. Sapın ucundaki burgu denen anahtarlarla çalgı akort edilir. Dört telli curalarda üstteki tel ahenk telidir. Öbür teller bu ahenk telinin sesine ayarlanır. Sapları kısa olduğu için curalarda az sayıda perde bulunur.

İkitelli adındaki tamburalar, gerek Anadolu'da, gerekse Mısır ve Yunanistan gibi komşu memleketlerde geçen yüzyılın sonralarına kadar kullanılmakta devam etmişlerdir. Yunanistan'ın halk dilinde "iki telli" saz kelimesi kitelis şeklini almıştı. İkitelli saz bugün orada unutulmuş bulunduğu gibi, bizde de artık tek tük izleri kalmıştır. Bugün, 6 telli saz, "üç çift telli" demektir. 12 telli saz (4+4+4), yine "üç telli" demektir.

<span class="mw-page-title-main">Kabak kemane</span>

Kabak kemane, Türk halk müziği'ndeki telli, yaylı ve deri kapaklı sazların tek örneğidir. Kökeni Orta Asya'ya dayanmaktadır. Kabak kemane, Türkiye’de özellikle Batı Anadolu’da Ege Bölgesi’nde) yaygın olarak kullanılan bir sazdır. Kabak, kabak kemane, rebap ve ıklığ gibi adlar ile bilinmektedir. Orta Asya Türkmenlerinin Gijek adını verdiği ve Azerbaycan halk müziğinde Kemança adıyla kullanılan çalgı da aynı köktendir. Gövdesi kabak veya hindistan cevizi, göğsü deri, iki veya üç telli olan bir halk çalgısıdır. Yörelere göre farklılık gösterir.

<span class="mw-page-title-main">Kopuz</span> telli çalgı aleti

Kopuz, Türk ve Altay halk kültüründe bir çalgı. Komus da denir. Bağlamanın atası olan müzik aletidir. Türkler’de önemi büyüktür. Bağlama ve kopuz kutsal sayılır. Bu kelimeyle ilişkili olan kobzamak, kopzatmak gibi fiiller çalgı çalmayı ifade eder.

<span class="mw-page-title-main">Bas gitar</span> enstrüman

Bas gitar, çoğunlukla dört teli olan ve kalın ses veren telli bir çalgıdır. Günümüz müziğinin vazgeçilmez enstrümanlarından biridir. Bas gitar yoğun olarak Rock, Metal, Caz, Blues, Funk, Punk ve R&B gibi müzik türlerinde kullanılır. İlk olarak Fender tarafından 1950'li yılların başlarında Fender Precision Bass modeliyle üretilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Klasik Türk müziği</span> müzik türü

Klasik Türk müziği, klasik Türk mûsıkîsi, Osmanlı'daki adıyla mûsıkî veya günümüzde kullanılan adıyla Türk sanat müziği; Türk kültürüne has makamlı bir müzik türü. Klasik batı müziği ve Hint müziği ile beraber dünya üzerinde süreklilik ve gelenek oluşturma bakımından mevcut birkaç klasik müzikten birisi olarak kabul edilir.

Bağlama ailesi, Türk halk müziğinin mızraplı çalgılarından oluşur. Bağlama, cura, divan sazı, bozuk, çöğür, iki telli, tanbura ve meydan sazı, bağlama ailesinin başlıca çalgılarıdır.

İsmail Hakkı Soyberk, Türk müzisyen, bas gitarist.

<span class="mw-page-title-main">Göksel Baktagir</span> Türk kanun sanatçısı

Göksel Baktagir, kanun sanatçısı ve bestekârdır.

<span class="mw-page-title-main">Rebap</span>

Rebap, çoğunlukla Orta Asya'da kullanılan, çeşitli biçimleri olan telli bir çalgı türüdür.

Muhittin Şerif Targan, Türk besteci, ud ve çello virtüözü, portre ressamı.

<span class="mw-page-title-main">Sitar</span>

Sitar (Hindu/Sanskrit: सितार, Urduca: ستار, Farsça: سی تار) telli uzun saplı bir saz, müzik enstrümanıdır. Hindistan kökenli bu sazın sözcük anlamı Farsçada 30 telli'dir. Bu müzik aleti, Hint kültürü dışında batıda da benimsenmiş bir çalgıdır. Sitar Iran-Afganistan bolgesinin sehtar adlı aletinden türemiştir.

<span class="mw-page-title-main">Besteci</span> nota veya sözlü gelenek yoluyla müzik yapan kişi

Besteci, bestekâr, kompozitör, maestro ya da beste yapan kişi. Herhangi bir müzik eserini müzik notasyonu kullanarak yaratan kişidir. Eğer bu müzik eseri vokal (sözlü) kısımları da içeriyorsa ilgili kısımlar söz yazarı (güftekâr) tarafından oluşturulur. Bir eserin bestekârı ve güftekârı aynı kişi olabilir.

Lavtacı Andon, Rum asıllı lavtacı, udi ve bestecidir. Kaç yılında doğduğu ve eğitimi hakkında bilgi bulunmamaktadır. Asıl adı "Batrik Kiryazis"tir. Civan Ağa ve Lavtacı Hristo'nun ağabeyi, Kemençeci Vasilaki ve Suphi Ziya Özbekkan'ın hocasıdır.

<span class="mw-page-title-main">Kısa saplı bağlama</span>

Kısa saplı bağlama, bir bağlama türüdür. Bazen çöğür de denilmekteyse de çöğürün bağlamanın başka bir türü olduğu kanaati yaygındır. Uzun saplı bağlamanın bağlama düzeninde çeşitli zorluklar çıkarması nedeniyle baştaki si ve do perdeleri kesilerek kısa saplı bağlama oluşturulmuştur. Tekne boyu genellikle 38 – 42 cm arasında olur. Tel olarak alta iki adet 0,18 ve bir adet ince sırma, ortaya iki adet 0,25, en üste de bir adet 0,18 ve bir adet kalın sırma takılır. Alt teller re, orta teller sol, üst teller la olarak akortlanır.

Meydan sazı, Türk Halk Müziği'nde yaygın olarak kullanılan telli tezeneli bir çalgı türü olan "bağlama"nın en büyük boyuna verilen isimdir.Bu saz genellikle genel yerlerde ve meydanlarda çalındığı için bu ismi almıştır.Bu "meydan sazı"na 12 telli saz da denmektedir.Çünkü meydan sazı 12 telden oluşmaktadır.Sapında genellikle 32 perde bulunur.En ince teli 35 numaradır.Meydan sazı davudi bir ses çıkarır.