İçeriğe atla

Çöön-Hemçik (il)

Çöön Hemçik İli
Дзун-Хемчикский кожуун
Чөөн-Хемчик кожуун
Konum
Çöön Hemçik İli
Çöön Hemçik İli
Tuva Cumhuriyeti haritası içinde Çöön Hemçik ili
Yönetim
Ülke: Rusya
Federâl Bölge: Tuva Cumhuriyeti
Başkent:Çadaana
Genel bilgiler
Nüfus: 
Diğer bilgiler
Dili:Tuva Türkçesi


Çöön-Hemçik İli (Tuva Türkçesi: Чөөн-Хемчик кожуун; Rusça:Дзун-Хемчикский кожуун; İngilizce :Dzun-Khemchiksky District ) Rusya Federasyonu özerk Tuva Cumhuriyetinin 17 idari yönetiminden bir il belediyesidir. Çöön-Hemçik ilinin yönetim merkezi Çadaana yerleşim merkezidir.

Nüfusu yıllara göre şöyle olmuştur. 19,921 (2010 Nüfus sayım sonucu); 21,361 (2002 Sayımı); 22,748 (1989 sayımı). İl nüfusunun yarısı Çadaana yerleşimindedir.

Sözkökü

Çöön Hemçik sözü Tuva Türkçesi kökenli olmayıp Moğolcadır. Moğolcadaki zuun (Зүүн) sözü Tıva Türkçesine geçerek çöön şekline girmiştir. Çöön: Doğu anlamına gelir. Tıva Türkçesinde ise hem: akarsu demektir.

İdari bölümler

Bölgede kasaba üstü bir şehir olup o da Çadaana'dır. 11 tane kırsal yerleşim vardır: Çıraa-bajı, Çırgakı, Eldig-hem, Horumdağ, Şemi, Devekaya (Teve-haya), Höndergey, İyme, Bayantala, Çadaana, Hayırakan.

Coğrafya

Çöön Hemçik bölgesi Tuva Cumhuriyetinin batı bölümündedir. Hudutları kuzeyde Süt-Höl (Sütgöl), doğuda Uluğ-hem (Ulu akarsu), güneyde Övür bölgeleri ile komşudur. Çöön-Hemçik bölgesinin alanı - 6.484,56 km ².

İklim

Bölge, Türkiye'nin ortası gibi az yağışlı keskin bir karasal iklime egemendir.

Tarih

XVIII asırda bölgenin il statüsünde idari yönetim merkezi olarak kurulmuştur. Daa Kojuun (Daa ili) 1929 yılında Çöön Hemçik Kojuun yani Çöön Hemçik bölgesi(ili) olarak değiştirilmiştir.. «Çöön» kelimesi (Moğolca: Зүүн) «Züün» sözünden bozma olup manası da doğu demektir.

Nüfus

1 Ocak 2006 yılı nüfus sayımına göre — toplam nüfus 20810 kişi olup bunun 9186 kişi şehirde (Çadaana'da), 11624 kişi ise — kırsal alanda yerleşmiştir.

Ekonomi

Bölgede önde gelen tarım, hayvancılık, bitkisel üretim ekonomi sektörleridir. Ana sanayi dalında 10 şirket bulunur. Ayrıca ormancılık, kerestecilik, ağaç işleme, gıda ve yapı malzemeleri sanayi vardır.

Ulaşım

Karayolu ile yük ve yolcu taşıması yapılmaktadır. Henüz Türkistan ve Türkiye'ye doğru demiryolu bağlantısı yoktur. Türk Dünyası arasında ekonomik, kültürel, toplum kaynaşması, ulaşım, iletişim için demiryolu atağı gerçekleşmemiştir.

Ünlüler

Doğmuş olanlar

  • Vladimir Oskal-ool (1920-1999) - (1980) yılı Sovyetler Birliği halk sanatçısı
  • Çеçеn-ооl Mоnguş (1973-2013) — serbest güreşte Tıvаlı pehlivan. 1996 Yaz Olimpiyatlarında dereceye girmiştir

Kaynakça


Dış bağlantılar

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Turan (şehir)</span>

Turan, Tuva Cumhuriyeti'nde bir şehir. Tuva Cumhuriyeti'nin başkenti Kızıl'a 70 km kuzaybatısındadır. 1945 yılında şehir durumuna yükselmiştir. 1989 yılı nüfusu 5976 kişi iken Rus nüfusunun Tuva'dan ayrılması üzerine 2002 yılına göre nüfus 5598 kişi olmuştur. Bu şehirde bir havaalanı bulunmaktadır.

Çadaana, Tıva Cumhuriyeti'nin Doğu Kemçik bölgesinin merkez şehridir.

<span class="mw-page-title-main">Barıın-Hemçik (il)</span>


Barıın-Hemçik İli, Rusya Federasyonu içinde yer alan özerk Türk ülkesi Tuva Cumhuriyetinde 17 idari il biriminden biridir. İl merkezi, Kızıl-Majalık adlı yerleşim yeridir. Kızıl Majalık'ın nüfusu 5000, bütün ilin nüfusu ise 14,7 bin kişidir.

<span class="mw-page-title-main">Möngün-Tayga (il)</span>

Möngün Tayga İli — Tuva Cumhuriyetinde belediye. Bölgenin idari merkezi — Mugur-Aksı.

<span class="mw-page-title-main">Süt-Göl (il)</span> Tuva Cumhuriyetinde bir idari bölge

Süt Göl İli — Tuva Cumhuriyetinde 17 idari bölgeden biridir. Bölgenin idari merkezi — Sug-Aksı.

<span class="mw-page-title-main">Tes-Hem (il)</span>

Tes Hem İli — Tuva Cumhuriyetinde 17 idari bölgeden biridir. Bölgenin yönetim merkezi — Samagaltay.

<span class="mw-page-title-main">Toju (il)</span>

Toju İli — Tuva Cumhuriyetinde 17 idari bölgeden biridir. İdari bölgenin yönetim merkezi — Toora-Hem. Öbür yerleşimler — Saldam, Adır-Kejig, Çazılar, İy, Irban, Sıstıg-Hem.

<span class="mw-page-title-main">Ulug-Hem (il)</span>

Uluğ-Hem İli — Tuva Cumhuriyetinde 17 idari bölgeden biridir. İdari bölgenin yönetim merkezi — Şagaan-Arıg. Bir öteki büyük yerleşim yeri de Arıg-Bajı'dır

<span class="mw-page-title-main">Çaa göl (il)</span>

Çaa-Höl İli — Tuva Cumhuriyetinde 17 idari bölgeden biridir. İdari bölgenin yönetim merkezi — Çaa-Höl.

Tuva Cumhuriyeti idari yapılanması — Sovyetler Birliği devrinden kalma bir yönetim birimi olan rayon denilen ilçe tipi idari yapılanma görülür. Sumon köy tipi yerleşimlerdir.

Oleg Sagan-ool — Tıvalı şair, nesir ustası, yazar, oyun yazarı.

Çerligool Kuular — Tıva yazar, şair, nesir ustası, çevirmen, tiyatro yazarı. Tıva Edebiyatının kurucularından. 1940 yılı 10 Aralık tarihinde Bağımsız Tuva Arat Cumhuriyeti'nin Çöön-Hemçik ili Horumdağ ilçesinin Şemi-Aksı'da doğmuştur. Soyadı olan Kuular, Türkiye Türkçesine Kuğular olarak çevrilir.

Aldan-Maadır sumuzu, Tuva Cumhuriyeti'nde Sütgöl kojuununa bağlı kırsal yerleşim statüsünde bir belde idari birimidir. Belde anlamında sumu sözü kullanılmakta olup sumu idari merkezi de Aldan Maadır köyüdür. 2020 yılı nüfusu 1118 kişidir. İdari merkez ve sumuzun tek yerleşim yeri Aldan-Maadır köyüdür.

Kara Çıraa sumuzu, Tuva Cumhuriyeti'nde Sütgöl kojuununa bağlı kırsal yerleşim statüsünde bir belde idari birimidir. Belde anlamında sumu sözü kullanılmakta olup sumu idari merkezi de Bora Tayga köyüdür. 2020 yılı nüfusu 786 kişidir. İdari merkez ve sumuzun tek yerleşim yeri Kara-Çıraa köyüdür.

Kızıl Tayga sumuzu, Tuva Cumhuriyeti'nde Sütgöl kojuununa bağlı kırsal yerleşim statüsünde bir belde idari birimidir. Belde anlamında sumu sözü kullanılmakta olup sumu idari merkezi de Bora Tayga köyüdür. 2020 yılı nüfusu 495 kişidir. İdari merkez ve sumuzun tek yerleşim yeri Kızıl-Tayga köyüdür.

Hemçik sumu, Tuva Cumhuriyeti'nde Baytayga kojuununa bağlı kırsal yerleşim statüsünde bir belediye idari birimidir. Belde anlamında sumu sözü kullanılmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Handagaytı(sum)</span>

Handagaytı sumu, Tuva Cumhuriyeti'nde Övür kojuununa bağlı kırsal yerleşim statüsünde bir belediye idari birimidir. Belde anlamında sumu sözü kullanılmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Dus-Dag (sum)</span>

Dus Dag sumu, Tuva Cumhuriyeti'nde Övür kojuununa bağlı kırsal yerleşim statüsünde bir belediye idari birimidir. Belde anlamında sumu sözü kullanılmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Solçur (sum)</span>

Solçur sumu — Tuva Cumhuriyeti'nde Övür kojuununa bağlı kırsal yerleşim statüsünde bir belediye idari birimidir. Sınır bölgesinde yer almaktadır.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.