İçeriğe atla

Âteşbâz-ı Velî

Ateşbaz-ı Veli
insan

Âteşbâz-ı Velî (Farsça: آتشباز ولي) ya da gerçek adıyla Yûsuf bin İzzeddin, (ö. 1285, Karaman) Mevlânâ Celâleddîn-i Rûmî'nin aşçısı ve Mevleviliğin önemli isimlerinden.[1] 13. yüzyılda adına Konya'da bir türbe yapılmıştır. Ayrıca adına kızıl tuğlalardan bir türbe yaptırılan tarihteki ilk aşçı olarak bilinmektedir.[2][3][4]

Hayatı

Ateşbaz Veli, Mevlana'nın çağdaşı olup, esas ismi Şemseddin Yusuf, babasının adı ise İzzeddin'dir. Ateşbaz Veli olarak ün yapmıştır. Ateşbaz Veli'nin Bahaeddin Veled ile birlikte Belh'ten veya Karaman'dan geldiği, dergahta yetiştiği rivayet edilir. Ateşbaz, ateşle oynayan demektir. Onun Mevlana ve Mevleviler arasında önemli bir yeri vardır. Ateşbaz makamı bir terbiye ve eğitim makamıdır.

Ateşbaz Veli ile ilgili pek çok menkıbe anlatılır. Bunlardan birisi şöyledir: Bir gün, dergahın mutfağında yemek pişirmek için odun kalmamıştır. Dergahın aşçısı olan Ateşbaz Veli, durumu Mevlana'ya bildirince "Odun kalmadıysa ayaklarını kazanın altına sok da yemeği onunla pişir" der. Ateşbaz emre uyar. Mutfağa gider, ayaklarını kazanın altına sokar ve parmak uçlarından çıkan ateşle yemeği pişirir. Büyükler arasında açık keramet göstermek hoş karşılanmadığından Mevlana, Veli'yi men etmiştir ve ismi Ateşbaz olarak anılmıştır.[5]

Türbesi

Ateşbaz Veli'nin türbesi şehrin 4 km batısında, Havzan semtinin üst tarafında, Yeni Meram yolu üzerinde, Konya Eğitim ve Araştırma Hastanesi ' nin güneydoğusunda bulunmaktadır. Türbe klasik Selçuklu kümbetleri tipindedir. Kesme taşlardan sekiz köşeli gövdesi ve tuğla ile örülmüş sekizgen piramit (ehrami) külahı vardır. İki katlı olan türbenin altı cenazelik üstü ibadethanedir.[6] Türbenin kıblesinde küçük pencere üzerindeki kitabesi şöyledir: Bu kabir, merhum, said, şehid, din ve milletin güneşi İzzeddin oğlu Yusufundur.684 senesinin recep ayı ortalarında ölmüştür. Allah (Onu) bağışlasın.[7]

Kaynakça

  1. ^ Rachel Laudan, Refined Cuisine or Plain Cooking? Morality in the Kitchen 26 Ağustos 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce)
  2. ^ Somat (Simat) erkânı 4 Ekim 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. «Tabhı şîrîn ola, Hak berekâtın vere, dem-i Hazret-i Mevlânâ,9 sırr-ı Ateş-bâzı Velî Hû diyelim»
  3. ^ "ÂTEŞBÂZ-ı VELÎ". TDV İslâm Ansiklopedisi. 11 Aralık 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ekim 2023. 
  4. ^ Mehmet Ali HACIGÖKMEN (2017). "ATEŞBAZ- I VELİ VE MEVLEVİLİKTEKİ ÖNEMİ". Uluslararası Turizm ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 2. Erişim tarihi: 7 Ekim 2023. 
  5. ^ Ç.Ü Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt 14, Sayı 2, 2005, s. 281-198, Divan Şairlerinin Gözüyle Mevlevi Mekanları 11 Kasım 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  6. ^ Hakkı Önkal, Konya'da Ateşbaz-ı Veli Türbesi 13 Aralık 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  7. ^ Dr. Burhanettin Güneş, Mezar Anıtlarının Tarihlendirilmesi İle İlgili Değerlendirme 14 Temmuz 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

Dış bağlantılar

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Şems-i Tebrîzî</span>

Şems-i Tebrîzî, İranlı mutasavvıf. Mevlânâ Celâleddîn-i Rûmî'nin gönül dünyasında büyük değişikliklere sebep olan ve Mevlânâ tarafından yazılan ilâhî aşk şiirlerinden oluşan "Dîvân-ı Şems-î Tebrîzî" adındaki nazım eser sayesinde tanınan Mevlana'nın sohbet şeyhidir.

<span class="mw-page-title-main">Hacı Bayrâm-ı Velî</span> Türk mutasavvıf ve şair

Hacı Bayrâm-ı Velî, Türk mutasavvıf ve şair. Safevî tarikatı büyüklerinden Hoca Alâ ad-Dîn Ali Erdebilî'nin öğrencilerinden olan Şeyh Hamid-i Veli'nin öğrencisi ve Bayramiyye tarikatının kurucusudur. Türbesi, Ankara'da Hacı Bayram Câmii'nin bitişiğinde bulunmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Mevlânâ Müzesi</span>

Mevlânâ Müzesi, Konya'da bulunan, eskiden Mevlâna'nın dergâhı olan yapı kompleksinde 1926 yılından beri faaliyet gösteren müzedir. "Mevlana Türbesi" olarak da anılır.

<span class="mw-page-title-main">Şeb-i Arûs</span> Mevlevilikte Mevlânâ Celaleddin-i Ruminin öldüğü gece

Şeb-i Arus, Türkçe: Düğün Gecesi,, Mevlevilikte Mevlânâ Celaleddin-i Rumi'nin öldüğü gecedir. Mevlana Celaleddin Rumi, bu geceyi Rabb'ine, sevgiliye kavuşma gecesi olarak düşündüğü Düğün Gecesi olarak adlandırır. Rumi'nin ölüm yıl dönümlerinde 17 Aralık tarihlerine denk gelen haftalarda yapılan ve Vuslat Yıldönümü Uluslararası Anma Törenleri olarak isimlendirilmeye başlanılan törenler, halk arasında "Şeb-i Arus" olarak da anılmaktadır. Arus kelimesi aslında yanlışlıkla Arapçadaki "عروج" (Yükseliş) kelimesinin yerinde kullanılmıştır, yani ölümden sonra ruhun semaya yükselişi anlamına gelmektedir. Şeb-i Arus törenleri ve etkinlikleri Konya Mevlana Kültür Merkezinde yapılmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Yunus Emre Türbesi</span>

Yunus Emre Türbesi veya mezarı olduğu iddia edilen çok sayıda yer vardır. Bunlar;

<span class="mw-page-title-main">Mevlevîlik</span>

Mevlevîlik, 13. yüzyılda yaşamış Mevlana Celaleddin Rumi'nin tasavvufî düşünceleri üzerine, kendisinin ölümü ardından gelişen tarikattır.

<span class="mw-page-title-main">Ahî Evran</span> Alevî Türkmen pîr ve şeyhi

Ahî Evran, Pîr Ahî Evrân Velî veya tam adıyla Pîr Mahmud bin Ahmed Nasirûddin Ahî Evran bin Abbas Velî 13. yüzyılda yaşamış Ahilik teşkilatının kurucularından ve debbağların piri.

<span class="mw-page-title-main">Tekke</span> tarikattan olanların barındıkları, Tanrı’ya tapındıkları, dinsel törenler yaptıkları yer, dergâh.

Tekke, tarikattan olanların barındıkları, ibadet ve tören yaptıkları yer, dergâh gibi yapılardır. Osmanlı İmparatorluğu'nda tekke anlamında günümüz Türkiye'deki Müslüman Türkmen Alevî-Bektâşîlerin Cem Evi, yani Mescid'in yanı sıra dergâh, âsitane sözcükleri olarak kullanılmıştır. Bazı tarikatlarda hankâh ve âsitane yalnızca merkez tekkeye denir.

<span class="mw-page-title-main">Hacı Bektaş-ı Veli</span> Anadolu ermişi

Hacı Bektâş Velî ; mistik, seyyid, mutasavvıf, âlim ve İslam filozofu. Alevi-Bektâşiliğin fikir ve isim öncülerindendir. Kendisinin yolunu takip edenlere Bektâşi adı verilir.

<span class="mw-page-title-main">Sema (tasavvuf)</span>

Sema veya Sama,, sufinin musiki nağmelerini dinlerken sesi ve anlamı işitmesi, vecde gelip hareket etmesi ve kendinden geçip dönmesi anlamında bir tasavvuf terimidir.

<span class="mw-page-title-main">Mevlana Üniversitesi</span>

Mevlana Üniversitesi Gevher Sultan Eğitim Araştırma, Kültür ve Sağlık Vakfı tarafından kuruluş işlemleri yürütülmüş ve 07.07.2009 tarihli Resmî Gazetede yayımlanan 5913 nolu kanunun ek 114. Maddesi ile Konya ilinde kurulan vakıf üniversitesiydi. Üniversite adını Mevlânâ Celâleddîn-i Rûmî'den almaktadır. 2010-2011 eğitim-öğretim döneminde eğitim öğretime başlamıştı. Temmuz 2016'da 196 öğretim üyesi görev yapmakta ve 3.784 lisans, 349 yüksek lisans ve 36 doktora öğrencisi üniversitede aktif olarak eğitimlerine devam ediyordu. 23 Temmuz 2016 tarihinde, Olağanüstü Hal (OHAL) Kapsamında Alınan Tedbirlere İlişkin Kanun Hükmünde Kararname'yle üniversite kapatılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Veled Çelebi İzbudak</span> Türk dil ve edebiyat bilgini, şair, milletvekili (1869 - 1950)

Veled Çelebi İzbudak, Mehmet Bahâeddin Veled ya da mahlasıyla Bâhâi, Türk dil ve edebiyat bilgini, şair, milletvekili.

<span class="mw-page-title-main">Harabati Baba Tekkesi</span>

Harabati Baba Tekkesi veya Sersem Ali Baba Dergâhı, MS 1538 yılında inşa edilmiş, günümüzde Makedonya'nın Kalkandelen şehrinde bulunan Osmanlı-Türk dini eserlerinden biridir.

Filibeli Sıtkı Dede, 19. yüzyılda Konya'da yaşamış din adamı, hattat ve Mevlâna Dergâhı son mesnevîhânı.

Şâbân-ı Velî Halveti Tarikatı'nın, Cemaliyye şubesi'nin, Şabaniyye kolu'nun kurucusu mutasavvıf evliyadır.

Hüsameddin Çelebi Mevlânâ Celâleddîn-i Rûmî’nin, Mesnevî’yi yazmasına vesile olan müridi ve halifesi.

Ferîdûn Sipehsâlâr veya tam adıyla Mecdüddîn Ferîdûn b. Ahmed-i Sipehsâlâr Mevlânâ Celâleddîn-i Rûmî ve tarikatı hakkında ilk menâkıbnâmelerden biri sayılan Risâle-i Sipehsâlâr be-Menâkıb-ı Hazret-i Hudâvendigâr’ın yazarı. Eserlerinde Mevlana'nın Ahî Evran'dan haz etmediğini yazar.

<span class="mw-page-title-main">Selimiye Camii (Konya)</span> Konya, Türkiyede bir cami

Konya Selimiye Camii, Türkiye'nin Konya şehrinde bulunan bir camidir. Osmanlı döneminde 16. yüzyılda tamamlanmıştır.

Türkiye'deki türbeler listesi, türbelerin illere göre düzenlenmiş bir referans listedir.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.