Amerika Birleşik Devletleri'nin eyaletleri
Amerika Birleşik Devletleri'nin eyaletleri veya Amerika Birleşik Devletleri'nin devletleri, 50 tane olup birbirleriyle politik bir birlik oluştururlar. Her bir eyalet, bir coğrafi bölgede idari yetkiye sahiptir ve egemenliğini federal hükûmetle paylaşır. Egemenliğin her bir eyalet ile federal hükûmet arasında paylaşılmasından dolayı Amerikalılar hem federal cumhuriyetin, hem ikamet ettikleri eyaletin vatandaşıdır.[1] Eyalet vatandaşlığı ve ikamet esnektir ve bir eyaletten diğerine taşınmak için herhangi bir hükûmet iznine gerek yoktur. Şartlı tahliyeyle serbest kalmış hükümlüler ve velayeti paylaşan boşanmış ebeveynlerin çocukları gibi belirli bir mahkeme kararıyla bu hakkı sınırlandırılmış kişiler, anılan kuralın istisnasını oluşturur.
Eyalatlerin nüfusu 600.000'in biraz altından (Wyoming), 39 milyonun üzerine (Kaliforniya) ve yüzölçümü 3.140 km²'den (Rhode Island) 1.717.860 km²'ye (Alaska) değişiklik gösterir.[2] Dört eyalet tam resmî adlarında commonwealth ifadesini kullanır.
Eyaletler illere ya da illere eş değer birimlere ayrılmıştır. Bunlara belli ölçüde yerel idari yetki tanınmıştır, ancak egemenlikleri bulunmaz. İller ve illere eş değer birimlerin yapıları eyaletten eyalete farklılık gösterir. Eyalet yönetimleri, yetkilerini (her bir eyaletin) halkından, kendi ayrı anayasaları dolayısıyla alır. Bu anayasaların her birinin temelini cumhuriyetçi ilkeler oluşturur ve her biri üç kuvvetten oluşan bir yönetim öngörür: Yürütme, yasama ve yargı.[3]
Birleşik Devletler Anayasası'na göre eyaletler, aralarında anayasa değişikliklerinin onanmasının da bulunduğu çeşitli yetki ve haklara sahiptir. Tarihsel olarak bakıldığında, yerel kolluk kuvvetleri, devlet okullarında eğitim, sağlık hizmetleri, eyalet içi ticaretin düzenlenmesi ve yerel ulaşım ile altyapı genel olarak öncelikle eyaletlerin sorumluluk alanındadır. Öte yandan, günümüzde bunların tamamı önemli ölçüde federal kaynaklarca karşılanmakta ve federal düzeyde yasal düzenlemelere tabi tutulmaktadır. Zaman içinde ABD Anayasası değişikliklere uğradı ve uygulanışı ile hükümleri değişti. Merkezîleşmeye ve incorporation'a (Mahkelemerin U.S. Bill of Rights'ı eyaletlere uygulaması) doğru genel bir eğilim oluştu ve federal hükûmetin rolü arttı. Eyaletlerin yetki ve egemenliğinin federal hükûmet ile bireylerin hakları karşısında sınırları ve içeriğine ilişkin bir kavram olan eyaletlerin haklarına ilişkin tartışmalar sürmektedir.
Eyaletler ve buralarda ikamet edenler çift meclisli bir yasama organı olup Senato ile Temsilciler Meclisi'nden oluşan federal Kongre'de temsil edilir. Her eyalet Senatoda iki senatörle temsil edilir ve Mecliste en az bir temsilci ile temsil edilme hakkına sahiptir. Temsilciler Meclisi üyeleri tek üyeli bölgelerden seçilir. Temsilciler eyaletler arasında, en son on yıllık anayasal nüfus sayımına göre belirlenecek oranlarla paylaştırılır.[4] Her eyalet ayrıca devlet başkanını seçen Seçiciler Kurulu'na belirli sayıda seçici gönderme hakkına sahiptir. Her eyaletin seçici sayısı, o eyaletin temsilci sayısı ile senatör sayısının toplamına eşittir.[5]
Anayasa Kongre'ye,[6] Birliğe yeni eyaletleri kabul etme yetkisi tanımıştır. ABD'nin 1776'da kuruluşundan bu yana, eyalet sayısı en baştaki 13'ten 50'ye yükselmiştir. En yeni eyaletler, ikisi de 1959'da eyalet olan Alaska ve Hawaii'dir.
Anayasa, eyaletlerin Birlik'ten ayrılma yetkilerinin olup olmadığı konusunda sessiz kalmıştır. Amerikan İç Savaşı'ndan kısa süre sonra ABD Yüksek Mahkemesi, Texas v. White davasında bir eyaletin tek taraflı olarak bunu yapamayacağını hükme bağlamıştır.[7][8]
| Eyalet adı | IPA | Resmi ad | Kod | Bayrak | Kuruluş tarihi | Yüzölçüm | Nüfus (11.05.2020) | GSYH (milyon dolar) 2010 | Başkent | En büyük şehir |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Alabama | /ˌæləˈbæmə/ | State of Alabama | AL |  | 14 Aralık 1819 | 52.419 sq mi (135.765 km2) | 4,903,185 | $174,400 | Montgomery | Huntsville |
| Alaska | /əˈlæskə/ | State of Alaska | AK |  | 3 Ocak 1959 | 663.267 sq mi (1.717.854 km2) | 731,545 | $45,600 | Juneau | Anchorage |
| Arizona | /ˌær | State of Arizona | AZ |  | 14 Şubat 1912 | 113.998 sq mi (295.254 km2) | 7,278,717 | $261,300 | Phoenix | Phoenix |
| Arkansas | /ˈɑrkənsɔː/ | State of Arkansas | AR |  | 15 Haziran 1836 | 52.897 sq mi (137.002 km2) | 3,017,804 | $105,800 | Little Rock | Little Rock |
| Kaliforniya | /ˌkæl | State of California | CA |  | 9 Eylül 1850 | 163.700 sq mi (423.970 km2) | 39,512,223 | $1,936,400 | Sacramento | Los Angeles |
| Colorado | /ˌkɒləˈrædoʊ/ | State of Colorado | CO |  | 1 Ağustos 1876 | 104.185 sq mi (269.837 km2) | 5,758,736 | $259,700 | Denver | Denver |
| Connecticut | /kəˈnɛt | State of Connecticut | CT |  | 9 Ocak 1788 | 5.543 sq mi (14.356 km2) | 3,565,287 | $233,400 | Hartford | Bridgeport[9] |
| Delaware | /ˈdɛləwɛər/ | State of Delaware | DE |  | 7 Aralık 1787 | 2.491 sq mi (6.452 km2) | 973,764 | $62,700 | Dover | Wilmington |
| Florida | /ˈflɑr | State of Florida | FL |  | 3 Mart 1845 | 65.755 sq mi (170.304 km2) | 21,477,737 | $754,000 | Tallahassee | Jacksonville[10] |
| Georgia | /ˈdʒɔrdʒə/ | State of Georgia | GA |  | 2 Ocak 1788 | 59.425 sq mi (153.909 km2) | 10,617,423 | $404,600 | Atlanta | Atlanta |
| Hawaii | /həˈwaɪ.iː/ | State of Hawaiʻi | HI |  | 21 Ağustos 1959 | 10.931 sq mi (28.311 km2) | 1,415,872 | $68,900 | Honolulu | Honolulu |
| Idaho | /ˈaɪdəhoʊ/ | State of Idaho | ID |  | 3 Temmuz 1890 | 83.642 sq mi (216.632 km2) | 1,787,065 | $54,800 | Boise | Boise |
| Illinois | /ɪl | State of Illinois | IL |  | 3 Aralık 1818 | 54.826 sq mi (141.998 km2) | 12,671,821 | $644,200 | Springfield | Chicago |
| Indiana | /ˌɪndiˈænə/ | State of Indiana | IN |  | 11 Aralık 1816 | 36.418 sq mi (94.321 km2) | 6,732,219 | $267,600 | Indianapolis | Indianapolis |
| Iowa | /ˈaɪ.ɵwə/ | State of Iowa | IA |  | 28 Aralık 1846 | 56.272 sq mi (145.743 km2) | 3,155,070 | $147,200 | Des Moines | Des Moines |
| Kansas | /ˈkænzəs/ | State of Kansas | KS |  | 29 Ocak 1861 | 82.277 sq mi (213.096 km2) | 2,913,314 | $128,500 | Topeka | Wichita |
| Kentucky | /k | Commonwealth of Kentucky | KY |  | 1 Haziran 1792 | 40.409 sq mi (104.659 km2) | 4,467,673 | $161,400 | Frankfort | Louisville |
| Louisiana | /luːˌiːziˈænə/ | State of Louisiana | LA |  | 30 Nisan 1812 | 52.271 sq mi (135.382 km2) | 4,648,794 | $213,600 | Baton Rouge | New Orleans |
| Maine | /ˈmeɪn/ | State of Maine | ME |  | 15 Mart 1820 | 35.385 sq mi (91.646 km2) | 1,344,212 | $53,200 | Augusta | Portland |
| Maryland | /ˈmɛrələnd/ | State of Maryland | MD |  | 28 Nisan 1788 | 12.407 sq mi (32.133 km2) | 6,045,680 | $300,000 | Annapolis | Baltimore[11] |
| Massachusetts | /ˌmæsəˈtʃuːs | Commonwealth of Massachusetts | MA |  | 6 Şubat 1788 | 10.554 sq mi (27.336 km2) | 6,892,503 | $377,700 | Boston | Boston |
| Michigan | /ˈmɪʃ | State of Michigan | MI |  | 26 Ocak 1837 | 97.990 sq mi (253.793 km2) | 9,986,857 | $372,400 | Lansing | Detroit |
| Minnesota | /ˌmɪn | State of Minnesota | MN |  | 11 Mayıs 1858 | 86.943 sq mi (225.181 km2) | 5,639,632 | $267,100 | Saint Paul | Minneapolis |
| Mississippi | /ˌmɪs | State of Mississippi | MS |  | 10 Aralık 1817 | 48.434 sq mi (125.443 km2) | 2,976,149 | $98,900 | Jackson | Jackson |
| Missouri | /m | State of Missouri | MO |  | 10 Ağustos 1821 | 69.704 sq mi (180.533 km2) | 6,137,428 | $246,700 | Jefferson City | Kansas City[12] |
| Montana | /mɒnˈtænə/ | State of Montana | MT |  | 8 Kasım 1889 | 147.165 sq mi (381.156 km2) | 1,068,778 | $37,200 | Helena | Billings |
| Nebraska | /nəˈbræskə/ | State of Nebraska | NE |  | 1 Mart 1867 | 77.420 sq mi (200.520 km2) | 1,934,408 | $89,600 | Lincoln | Omaha |
| Nevada | /nəˈvædə/ | State of Nevada | NV |  | 31 Ekim 1864 | 110.567 sq mi (286.367 km2) | 3,080,156 | $127,500 | Carson City | Las Vegas |
| New Hampshire | /nuː ˈhæmpʃər/ | State of New Hampshire | NH |  | 21 Haziran 1788 | 9.350 sq mi (24.217 km2) | 1,359,711 | $61,600 | Concord | Manchester[13] |
| New Jersey | /nuː ˈdʒɜrzi/ | State of New Jersey | NJ |  | 18 Aralık 1787 | 8.729 sq mi (22.608 km2) | 8,882,190 | $497,000 | Trenton | Newark[14] |
| New Mexico | /nuː ˈmɛks | State of New Mexico | NM |  | 6 Ocak 1912 | 121.697 sq mi (315.194 km2) | 2,096,829 | $75,000 | Santa Fe | Albuquerque |
| New York | /nuː ˈjɔrk/ | State of New York | NY |  | 26 Temmuz 1788 | 54.556 sq mi (141.299 km2) | 19,453,561 | $1,156,500 | Albany | New York[15] |
| Kuzey Karolina | /ˌnɔrθ kærəˈlaɪnə/ | State of North Carolina | NC |  | 21 Kasım 1789 | 53.865 sq mi (139.509 km2) | 10,488,084 | $407,400 | Raleigh | Charlotte |
| Kuzey Dakota | /ˌnɔrθ dəˈkoʊtə/ | State of North Dakota | ND |  | 2 Kasım 1889 | 70.762 sq mi (183.272 km2) | 762,062 | $33,400 | Bismarck | Fargo |
| Ohio | /oʊˈhaɪ.oʊ/ | State of Ohio | OH |  | 1 Mart 1803 | 44.825 sq mi (116.096 km2) | 11,689,100 | $483,400 | Columbus | Columbus[16] |
| Oklahoma | /ˌoʊkləˈhoʊmə/ | State of Oklahoma | OK |  | 16 Kasım 1907 | 69.960 sq mi (181.195 km2) | 3,956,971 | $160,500 | Oklahoma City | Oklahoma City |
| Oregon | /ˈorəɡən/ | State of Oregon | OR |  | 14 Şubat 1859 | 98.466 sq mi (255.026 km2) | 4,217,737 | $168,900 | Salem | Portland |
| Pensilvanya | /ˌpɛns | Commonwealth of Pennsylvania | PA |  | 12 Aralık 1787 | 46.055 sq mi (119.283 km2) | 12,801,989 | $575,600 | Harrisburg | Philadelphia |
| Rhode Island | /rɵd ˈaɪlənd/ | State of Rhode Island and Providence Plantations | RI |  | 29 Mayıs 1790 | 1.210 sq mi (3.140 km2) | 1,059,361 | $49,500 | Providence | Providence |
| Güney Karolina | /ˌsaʊθ kærəˈlaɪnə/ | State of South Carolina | SC |  | 23 Mayıs 1788 | 32.020 sq mi (82.931 km2) | 5,148,714 | $164,300 | Columbia | Charleston[17] |
| Güney Dakota | /ˌsaʊθ dəˈkoʊtə/ | State of South Dakota | SD |  | 2 Kasım 1889 | 77.184 sq mi (199.905 km2) | 884,659 | $39,900 | Pierre | Sioux Falls |
| Tennessee | /ˌtɛn | State of Tennessee | TN |  | 1 Haziran 1796 | 42.181 sq mi (109.247 km2) | 6,829,174 | $250,300 | Nashville | Nashville[18] |
| Teksas | /ˈtɛksəs/ | State of Texas | TX |  | 29 Aralık 1845 | 268.820 sq mi (696.241 km2) | 28,995,881 | $1,207,432 | Austin | Houston[19] |
| Utah | /ˈjuːtɑː/ | State of Utah | UT |  | 4 Ocak 1896 | 84.899 sq mi (219.887 km2) | 3,205,958 | $116,900 | Salt Lake City | Salt Lake City |
| Vermont | /vərˈmɒnt/ | State of Vermont | VT |  | 4 Mart 1791 | 9.623 sq mi (24.923 km2) | 623,989 | $26,400 | Montpelier | Burlington |
| Virginia | /vərˈdʒɪnjə/ | Commonwealth of Virginia | VA |  | 25 Haziran 1788 | 42.774 sq mi (110.785 km2) | 8,535,519 | $427,700 | Richmond | Virginia Beach[20] |
| Washington | /ˈwɒʃɪŋtən/ | State of Washington | WA |  | 11 Kasım 1889 | 71.362 sq mi (184.827 km2) | 7,614,893 | $351,100 | Olympia | Seattle |
| Batı Virginia | /ˌwɛst vərˈdʒɪnjə/ | State of West Virginia | WV |  | 20 Haziran 1863 | 24.230 sq mi (62.755 km2) | 1,792,147 | $66,600 | Charleston | Charleston |
| Wisconsin | /wɪsˈkɒns | State of Wisconsin | WI |  | 29 Mayıs 1848 | 65.498 sq mi (169.639 km2) | 5,822,434 | $251,400 | Madison | Milwaukee |
| Wyoming | /waɪˈoʊmɪŋ/ | State of Wyoming | WY |  | 10 Temmuz 1890 | 97.818 sq mi (253.348 km2) | 578,759 | $38,200 | Cheyenne | Cheyenne |
Tıklanabilir harita
Hükümetler
ABD anayasa hukuku uyarınca, 50 ayrı eyalet ve bir bütün olarak Birleşik Devletler egemen yargı yetkilisidir.[21] Eyaletler, ülkenin idari bölümleri değildir; Amerika Birleşik Devletleri Anayasası Onuncu Değişikliği federal hükûmete devredilmemiş tüm hükûmet yetkilerini eyaletlere veya halka saklı tutar.
Sonuçta 50 eyaletten her biri, halkının uygun göreceği herhangi bir şekilde (ABD Anayasası tarafından belirlenen geniş parametreler ve Kongre tarafından uygulanan Cumhuriyet Garantisinde) kendi bireysel hükûmetini düzenleme ve Anayasa ile federal hükûmete verilmeyen tüm hükûmet yetkilerini kullanma hakkını saklı tutar.[22] Federal hükûmetten farklı olarak bir eyalet, halkının refahı için gerekli tüm yasaları genel olarak yapma hakkı olan polis gücü olarak sayılmamıştır.[23] Sonuç olarak, çeşitli eyaletlerin hükûmetleri pek çok benzer özelliği paylaşırken, genellikle biçim ve içerik açısından büyük farklılıklar gösterirler. İki eyalet hükûmeti hiçbir zaman tamamen aynı değildir.
Genişleme
Kaynakça
- ^ Erler, Edward. "Essays on Amendment XIV: Citizenship". The Heritage Foundation. 19 Ocak 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ocak 2017.
- ^ "Population by State". 21 Ocak 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ocak 2017.
- ^ "Frequently Asked Questions About the Minnesota Legislature". Minnesota State Legislature. 29 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ocak 2017.
- ^ Kristin D. Burnett. "Congressional Apportionment (2010 Census Briefs C2010BR-08)" (PDF). U.S. Department of Commerce, Economics and Statistics Administration. 20 Ocak 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 21 Ocak 2017.
- ^ Elhauge, Einer R. "Essays on Article II: Presidential Electors". The Heritage Foundation. 19 Ocak 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ocak 2017.
- ^ Article IV, Section 3, Clause 1 of the Constitution
- ^ Aleksandar Pavković, Peter Radan, Creating New States: Theory and Practice of Secession 2 Şubat 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., p. 222, Ashgate Publishing, 2007.
- ^ "Texas v. White 74 U.S. 700 (1868)". Justia.com. 7 Kasım 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ocak 2017.
- ^ The Hartford-West Hartford-Willimantic Combined Statistical Area is the most populous metropolitan area in Connecticut.
- ^ The Miami-Fort Lauderdale-Miami Beach Metropolitan Statistical Area is the most populous metropolitan area in Florida.
- ^ Baltimore City and the 12 Maryland counties of the Washington-Baltimore-Northern Virginia Combined Statistical Area form the most populous metropolitan region in Maryland.
- ^ The City of Saint Louis and the 8 Missouri counties of the St. Louis-St. Charles-Farmington Combined Statistical Area form the most populous metropolitan region in Missouri.
- ^ The 5 southeastern New Hampshire counties of the Boston-Worcester-Manchester Combined Statistical Area form the most populous metropolitan region in New Hampshire.
- ^ The 13 northern New Jersey counties of the New York-Newark-Bridgeport Combined Statistical Area form the most populous metropolitan region in New Jersey.
- ^ New York is the most populous city in the United States.
- ^ The Cleveland-Akron-Elyria Combined Statistical Area is the most populous metropolitan area in Ohio.
- ^ The Greenville-Spartanburg-Anderson Combined Statistical Area is the most populous metropolitan area in Güney Karolina.
- ^ The Nashville-Davidson-Murfreesboro-Columbia Combined Statistical Area is the most populous metropolitan area in Tennessee.
- ^ The Dallas-Fort Worth Combined Statistical Area is the most populous metropolitan area in Teksas.
- ^ The 10 Virginia counties and 6 Virginia cities of the Washington-Baltimore-Northern Virginia Combined Statistical Area form the most populous metropolitan region in Virginia.
- ^ Radan, 2007, p. 12
- ^ "10th Amendment US Constitution--Reserved Powers" (PDF). www.govinfo.gov. 15 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 11 Aralık 2020.
- ^ Lehman, Jeffrey; Phelps, Shirelle (2005). West's Encyclopedia of American Law, Volume 8 (2 bas.). Thomson/Gale. ISBN 9780787663674.
